Τροφικές αλλεργίες και ψυχοσωματικές αντιδράσεις

Όταν κάποιος εμφανίζει ανεπιθύμητες αντιδράσεις, όπως δερματικό εξάνθημα ή δυσκολία στην αναπνοή μετά την κατανάλωση ενός τροφίμου, συχνά καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πάσχει από τροφική αλλεργία. Σε μια πραγματική αλλεργική αντίδραση, ο οργανισμός παράγει αντισώματα ανοσοσφαιρίνης Ε (IgE), τα οποία ενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα για να αντιμετωπίσει αυτό που αντιλαμβάνεται ως απειλή.

Η επιστημονική έρευνα δείχνει ότι οι αλλεργίες δεν οφείλονται σε έναν μόνο παράγοντα, αλλά προκύπτουν από πολύπλοκη αλληλεπίδραση γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών επιδράσεων. Ωστόσο, υπάρχει και ένας ακόμη παράγοντας που συχνά παραβλέπεται: Η αλληλεπίδραση μεταξύ νου και σώματος. Όταν οι σωματικές αντιδράσεις προκαλούνται ή ενισχύονται από ψυχολογικούς μηχανισμούς, χαρακτηρίζονται ως ψυχοσωματικές.

Το ερώτημα κατά πόσο ορισμένες αλλεργικές αντιδράσεις είναι ψυχοσωματικές είναι ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς τα συμπτώματα που βιώνει ο ασθενής είναι απολύτως πραγματικά. Η σωστή αναγνώριση της αιτίας των συμπτωμάτων είναι κρίσιμη για την αποφυγή λανθασμένης διάγνωσης και ακατάλληλης αντιμετώπισης.

Ψυχοσωματική τροφική αλλεργία: Μελέτη περίπτωσης

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα παρουσιάστηκε σε μελέτη του 2003 και αφορούσε αλλεργία στο φυστικοβούτυρο, μία από τις πιο συχνές και επικίνδυνες τροφικές αλλεργίες. Ο ασθενής πίστευε ότι ήταν αλλεργικός, καθώς μετά από κατανάλωση φυστικοβούτυρου εμφάνιζε κνησμό και αναπνευστική δυσχέρεια. Ωστόσο, τα δερματικά τεστ αλλεργίας ήταν αρνητικά.

Ακολούθησε διπλά τυφλό πείραμα, όπου ούτε ο ασθενής ούτε οι ερευνητές γνώριζαν αν εκτέθηκε πραγματικά σε φυστίκια. Σε αυτή την περίπτωση, ο ασθενής δεν εμφάνισε κανένα σύμπτωμα. Το αποτέλεσμα οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η αντίδραση ήταν ψυχοσωματική: το σώμα αντέδρασε στην πεποίθηση του νου ότι υπάρχει αλλεργία, και όχι σε πραγματικό αλλεργιογόνο.

Η σύγχυση μεταξύ πραγματικών και υποτιθέμενων αλλεργιών μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες. Ιδιαίτερα επικίνδυνες θεωρούνται οι αντιδράσεις σε τοπικά αναισθητικά, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν αναπνευστική δυσχέρεια ή απώλεια συνείδησης. Μελέτη σε περισσότερους από 400 ασθενείς έδειξε ότι μόνο το 0,5% παρουσίαζε πραγματική αλλεργία, ενώ περίπου οι μισές αντιδράσεις αποδόθηκαν σε οξείες ψυχοσωματικές αντιδράσεις.

Ο ρόλος του άγχους των γονέων στην ανάπτυξη αλλεργιών

Σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι η πρώιμη έκθεση σε τρόφιμα, γύρω στους έξι μήνες ζωής και κατά την περίοδο του θηλασμού, μπορεί να προστατεύσει τα παιδιά από την ανάπτυξη αλλεργιών αργότερα. Παρ’ όλα αυτά, η αυξημένη συχνότητα αλλεργιών τα τελευταία χρόνια έχει οδηγήσει σε υπερβολική και συχνά λανθασμένη χρήση του όρου «αλλεργία» από το ευρύ κοινό.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, έρευνες έδειξαν ότι το 31% των γονέων πιστεύει πως το παιδί τους έχει κάποια τροφική δυσανεξία μέχρι τον πρώτο χρόνο ζωής, ποσοστό που αυξάνεται στο 34% έως την ηλικία των τριών ετών. Η αδικαιολόγητη αποφυγή τροφίμων μπορεί να έχει αρνητικές συνέπειες, καθώς η καθυστέρηση εισαγωγής δυνητικών αλλεργιογόνων τροφών αυξάνει τελικά τον κίνδυνο εμφάνισης αλλεργίας.

Μελέτη του 2008 συνέκρινε παιδιά εβραϊκής καταγωγής στο Ηνωμένο Βασίλειο και στο Ισραήλ. Τα αποτελέσματα έδειξαν υψηλότερη συχνότητα αλλεργίας στα φυστίκια στα παιδιά που μεγάλωσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο. Η βασική διαφορά στη διατροφή ήταν ότι τα παιδιά στο Ισραήλ κατανάλωναν φυστίκια από μικρότερη ηλικία και σε μεγαλύτερη συχνότητα. Παρόμοια αποτελέσματα έδειξε και σουηδική μελέτη, όπου η κατανάλωση ψαριών πριν από τον πρώτο χρόνο ζωής συνδέθηκε με μειωμένο κίνδυνο αλλεργιών.

Το 2013, η Καναδική Παιδιατρική Εταιρεία δήλωσε ότι δεν υπάρχει όφελος από την καθυστέρηση εισαγωγής τροφίμων όπως το γάλα, τα αυγά, τα φυστίκια και τα ψάρια πέραν των έξι μηνών ως μέτρο πρόληψης αλλεργιών.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Οι τροφικές αλλεργίες μπορούν να είναι σοβαρές και να επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής, ωστόσο κάθε διάγνωση πρέπει να βασίζεται σε έγκυρες ιατρικές εξετάσεις. Οι ψυχολογικοί παράγοντες και οι ψυχοσωματικές αντιδράσεις παίζουν σημαντικό ρόλο και συχνά οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα.

Η αδικαιολόγητη αποφυγή τροφίμων, ιδιαίτερα στα παιδιά, δεν στηρίζεται επιστημονικά και μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο αλλεργιών. Σε κάθε υποψία αλλεργικής αντίδρασης, η σωστή ιατρική αξιολόγηση είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση μιας πραγματικής αλλεργίας και την αποφυγή περιττών περιορισμών στη διατροφή.