Επιστημονική εξέλιξη ανοίγει νέους δρόμους για την αντιμετώπιση του ερυθηματώδους λύκου

Περίπου 5 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως ζουν με λύκο, μία αυτοάνοση νόσο όπου το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα σε υγιή κύτταρα και ιστούς. Αυτό προκαλεί έντονη φλεγμονή σε όλο το σώμα και συμπτώματα όπως εξάντληση, πόνο στις αρθρώσεις και το χαρακτηριστικό ερυθηματώδες εξάνθημα στο πρόσωπο. Η ακριβής αιτία του λύκου παραμένει άγνωστη, αλλά ενοχοποιούνται παράγοντες όπως η κληρονομικότητα, ορμονικές διαταραχές και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Παλιότερες έρευνες έδειξαν επίσης ότι ορισμένες ιώσεις, όπως ο ιός Epstein–Barr (EBV), ενδέχεται να λειτουργούν ως εκλυτικοί παράγοντες.

Ο WilliamRobinson, MD, PhD, καθηγητής Ανοσολογίας και Ρευματολογίας στο Stanford, εξηγεί πως εδώ και δεκαετίες υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις σύνδεσης μεταξύ ΕΒV και λύκου, καθώς σχεδόν όλοι οι ασθενείς με λύκο έχουν μολυνθεί παλαιότερα από τον EBV και εμφανίζουν υπερβολικά έντονες ανοσολογικές αντιδράσεις απέναντί του. Ωστόσο, δεν υπήρχε έως πρόσφατα σαφής εξήγηση για το πώς ο ιός μπορεί να συμβάλλει στην εμφάνιση της νόσου.

Μία νέα μελέτη, δημοσιευμένη στο Science Translational Medicine, παρέχει πλέον στοιχεία ότι ο EBV μπορεί να αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη πίσω από τον λύκο.

EBV, Β-λεμφοκύτταρα και λύκος

Ο EBV είναι ένας πολύ συχνός ιός της οικογένειας των ερπητοϊών που μεταδίδεται κυρίως μέσω σάλιου. Η λοίμωξη εμφανίζεται συνήθως στην παιδική ή εφηβική ηλικία και προκαλεί τη γνωστή "μονοπυρήνωση". Πάνω από το 95% των ενηλίκων παγκοσμίως έχουν μολυνθεί.

Μετά τη μόλυνση, ο ιός δεν απομακρύνεται ποτέ πλήρως από το σώμα. Αντίθετα, παραμένει σε λίγα μόνο Β-κύτταρα, τα οποία φυσιολογικά παράγουν αντισώματα. 

Συνήθως αυτά τα κύτταρα μένουν "ήσυχα" αλλά σε ορισμένα άτομα ο EBV μπορεί:

•να αναπρογραμματίσει τα Β-κύτταρα,

•να αλλάξει τον τρόπο που επικοινωνούν με άλλα ανοσοκύτταρα

•και να επηρεάσει ποια αντιγόνα παρουσιάζουν.

Μέχρι τώρα, οι επιστήμονες δεν μπορούσαν να εντοπίσουν αυτά τα εξαιρετικά σπάνια EBV-μολυσμένα Β-κύτταρα. Η ομάδα του Robinson ανέπτυξε νέα τεχνολογία single-cellsequencing, που τους επέτρεψε να τα εντοπίσουν και να τα αναλύσουν απευθείας σε ασθενείς με λύκο.

25 φορές περισσότερα EBV-μολυσμένα κύτταρα στον λύκο

Στους υγιείς ανθρώπους, λιγότερα από 1 στα 10.000 Β-κύτταρα φέρουν τον ιό σε λανθάνουσα μορφή. Στους ασθενείς με λύκο, ο αριθμός αυτός αυξάνεται δραματικά σε περίπου 1 στα 400 δηλαδή 25 φορές περισσότερα.

Αν και σπάνια, αυτά τα κύτταρα φαίνεται να λειτουργούν ως "υπερδραστήριοι πυροδότες" της αυτοάνοσης διεργασίας.

Επιπλέον, οι ερευνητές βρήκαν ότι ο EBV μπορεί να παράγει περιστασιακά την πρωτεΐνη EBNA2, η οποία ενεργοποιεί γονίδια που κάνουν τα Β-κύτταρα πιο προφλεγμονώδη και ενισχύουν την αυτοαντίδραση. Ο ιός παράγει επίσης άλλα γονίδια που μπορούν να συμβάλλουν στον ίδιο μηχανισμό.

Προς νέες θεραπείες -ίσως και θεραπεία του λύκου

Τα ευρήματα αυτά δείχνουν έναν πιθανό θεραπευτικό στόχο: τα EBV-μολυσμένα Β-κύτταρα που "οδηγούν" τον λύκο. Μελλοντικές θεραπείες θα μπορούσαν να στοχεύουν στην εξάλειψή τους, χρησιμοποιώντας:

•νέας γενιάς θεραπείες εξάντλησης Β-κυττάρων,

•κυτταρικές θεραπείες (π.χ. CAR-T τροποποιημένες για EBV),

•ανοσοθεραπείες ειδικά στοχευμένες στον EBV.

Αυτό θα μπορούσε να διακόψει την πηγή του αυτοάνοσου μηχανισμού, όχι μόνο τις φλεγμονώδεις συνέπειές του — κάτι που ανοίγει την πόρτα για ριζικά ή ακόμα και δυνητικά θεραπευτικά σχήματα, αν και η ανάπτυξη θα χρειαστεί χρόνο.

Τα επόμενα βήματα της έρευνας περιλαμβάνουν:

•επιβεβαίωση των ευρημάτων σε μεγαλύτερες ομάδες ασθενών,

•λεπτομερή ανάλυση του τρόπου με τον οποίο ο EBV αναπρογραμματίζει τα Β-κύτταρα,

•διερεύνηση αν θεραπείες όπως το CAR-T λειτουργούν μέσω εξάλειψης των EBV+ κυττάρων,

•μελέτη αν παρόμοιο μοτίβο υπάρχει και σε άλλες αυτοάνοσες νόσους, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας.

Τι λένε άλλοι ειδικοί

Ο Δρ DeepakRao από το Harvard θεωρεί τα ευρήματα εξαιρετικά σημαντικά, καθώς παρέχουν τη πρώτη ξεκάθαρη μηχανιστική σύνδεση μεταξύ EBV και λύκου. Επισημαίνει ότι τα EBV-μολυσμένα κύτταρα στους ασθενείς με λύκο είναι εξαιρετικά εμπλουτισμένα σε έναν συγκεκριμένο τύπο Β-κυττάρων, τα age-associated B cells, τα οποία είναι γνωστό πως παίζουν βασικό ρόλο στην αυτοανοσία.

Τα κύτταρα αυτά φαίνεται να παράγουν αυτοαντισώματα και να ενεργοποιούν άλλες κρίσιμες αλληλεπιδράσεις μεταξύ Τ και Β κυττάρων.

Ο Rao θέτει επίσης κρίσιμα ερωτήματα για το μέλλον:

•Αν καταφέρουμε να καταστείλουμε πλήρως τον EBV, θα μπορέσουμε να αναστείλουμε και τον λύκο;

•Θα μπορούσε ένα αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του EBV στην παιδική ηλικία να προλάβει τον λύκο;

•Εμφανίζεται το ίδιο μοτίβο σε άλλες αυτοάνοσες νόσους (π.χ. ρευματοειδή αρθρίτιδα ή Sjögren);

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Συμπερασματικά, η νέα έρευνα προσφέρει μια από τις πιο ισχυρές μέχρι σήμερα αποδείξεις ότι ο EBV μπορεί να είναι ο βασικός παράγοντας που «πυροδοτεί» τον λύκο. Αν στο μέλλον οι θεραπείες καταφέρουν να στοχεύσουν και να εξουδετερώσουν τα EBV-μολυσμένα Β-κύτταρα, ίσως μπορέσουμε όχι μόνο να ελέγξουμε, αλλά και να θεραπεύσουμε την ασθένεια σε κάποιους ασθενείς.