Η γνωστική παρακμή κάνει τον χρόνο να κυλά πιο γρήγορα

18 Νοεμβρίου 2025, 10:00

Όσο μεγαλώνουμε, συχνά θεωρούμε ότι ο χρόνος κυλά πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με όταν ήμασταν νεότεροι. Αυτή η αίσθηση ότι «ο χρόνος επιταχύνεται» καθώς μεγαλώνουμε είναι ευρέως αποδεκτή από την επιστήμη. Η AliceTeghil και η MaddalenaBoccia στο Πανεπιστήμιο Sapienza της Ρώμης και η ομάδα του MarcWittmann στο Ινστιτούτο για τις Αιχμές της Ψυχολογίας στο Φράιμπουργκ ξεκίνησαν να ερευνήσουν εάν η θεωρία αυτή ισχύει πραγματικά. Παράλληλα με τις αξιολογήσεις για το πόσο γρήγορα πέρασε ο τελευταίος χρόνος και η τελευταία δεκαετία, αξιολογήθηκαν οι αυτοβιογραφικές μνήμες από αυτές τις περιόδους και μετρήθηκε η γνωστική λειτουργία, καθώς συμπεριλήφθηκαν δείκτες όπως η ταχύτητα επεξεργασίας, η άμεση και βραχυπρόθεσμη μνήμη και η προσοχή, δεδομένης της σταθερής μείωσής τους με την ηλικία. Συνολικά, στη μελέτη συμμετείχαν 120 ενήλικες ηλικίας 20 έως 91 ετών στο Φράιμπουργκ, τη Ζυρίχη και τη Ρώμη, με 60 συμμετέχοντες από κάθε γλωσσική ομάδα. Τα αποτελέσματα της μελέτης έχουν δημοσιευτεί στο PsyArXiv.

Στην «καρδιά» της μελέτης βρισκόταν το εξής ερώτημα: Μήπως νιώθουμε ότι ο χρόνος επιταχύνεται επειδή θυμόμαστε λιγότερα γεγονότα από τη ζωή μας; Παραδόξως, η απάντηση είναι όχι. Δεν βρέθηκε καμία σύνδεση μεταξύ του πόσο γρήγορα ένιωθαν οι άνθρωποι ότι είχαν περάσει τα τελευταία 10 χρόνια και του πόσες αυτοβιογραφικές (προσωπικά σημαντικές) αναμνήσεις μπορούσαν να ανακαλέσουν από εκείνη τη δεκαετία. Μάλιστα, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ενήλικες περιέγραφαν τις αναμνήσεις τους ως πιο ζωντανές και ουσιαστικές από ό,τι οι νεότεροι ενήλικες.

Τι κάνει, λοιπόν, στην πραγματικότητα τον χρόνο να φαίνεται να επιταχύνεται καθώς μεγαλώνουμε; Η μελέτη επισημαίνει ένα βασικό παράγοντα: τη σταδιακή μείωση ορισμένων γνωστικών ικανοτήτων. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία συμμετέχοντες - και ιδιαίτερα εκείνοι που σημείωσαν χαμηλότερες βαθμολογίες σε εργασίες που απαιτούσαν την ανάκληση λέξεων μετά από μια καθυστέρηση - ήταν αυτοί που ένιωθαν ότι η τελευταία δεκαετία είχε περάσει πιο γρήγορα. Η γνωστική παρακμή εμφανίζεται κάποια στιγμή μετά την ηλικία των 30 ετών, και με μια πιο απότομη μείωση μετά τα 50 έτη.

Ουσιαστικά, όταν λιγότερα καθημερινά γεγονότα μπορούν να κωδικοποιηθούν λεπτομερώς, η «πυκνότητα» μνήμης μιας δεκαετίας αραιώνει. Κοιτάζοντας πίσω, αυτό το σπάνιο αρχείο κάνει τα χρόνια να μοιάζουν συμπιεσμένα. Είναι σημαντικό ότι αυτό δεν μειώνει τις ουσιαστικές αυτοβιογραφικές μας αναμνήσεις, οι οποίες ξεχωρίζουν ως μοναδικές - τις συναισθηματικές ιστορίες και τις κορυφαίες εμπειρίες που κουβαλάμε στη ζωή μας. Αυτές παραμένουν άθικτες, ακόμη και όταν οι λεπτομερείς λεπτομέρειες ξεθωριάζουν.

Οι ερευνητές ξεκίνησαν με μια σαφή υπόθεση: ότι οι άνθρωποι θυμούνται λιγότερα αυτοβιογραφικά γεγονότα τα τελευταία 10 χρόνια καθώς μεγαλώνουν και ότι αυτή η λέπτυνση της μνήμης θα εξηγούσε γιατί ο χρόνος μοιάζει πιο γρήγορος. Τα δεδομένα τούς διέψευσαν. Αντίθετα, διαπίστωσαν ότι η γνωστική παρακμή που σχετίζεται με την ηλικία βοηθά στην εξήγηση γιατί η τελευταία δεκαετία μπορεί να μοιάζει σαν να πέρασε γρήγορα. Αλλά αυτή είναι μόνο η μία πτυχή. Άλλοι, μη μετρήσιμοι παράγοντες θα συμβάλουν επίσης στη σύνδεση μεταξύ της γήρανσης και της πεποίθησης ότι ο χρόνος περνά γρηγορότερα όσο μεγαλώνουμε.