Αυτά είναι τα πέντε βασικά μοτίβα ύπνου

Μία νέα μελέτη εντόπισε πέντε διακριτά προφίλ που συνδέουν τα μοτίβα ύπνου ενός ατόμου με την υγεία του, τις γνωστικές του ικανότητες και τους παράγοντες του τρόπου ζωής του, καθένα με μια μοναδική «υπογραφή» στον εγκέφαλο. Η έρευνα υποστηρίζει ότι μια ενιαία προσέγγιση για την υγεία του ύπνου δεν είναι επαρκής και ότι η κατανόηση αυτών των ατομικών προφίλ θα μπορούσε να οδηγήσει σε πιο εξατομικευμένη υποστήριξη της ευεξίας. Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό «PLOS Biology».

Εδώ και δεκαετίες, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ο ύπνος συνδέεται με ένα ευρύ φάσμα βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Η έρευνα έχει σταθερά δείξει ότι η κακή ή ανεπαρκής ποιότητα ύπνου σχετίζεται με αρνητικά αποτελέσματα, όπως γνωστικές δυσκολίες, κακή ψυχική υγεία και αυξημένο κίνδυνο σωματικών ασθενειών. Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Aurore A. Perrault του Πανεπιστημίου Concordia, θέλησαν να προχωρήσουν πέρα από τις μελέτες που εξετάζουν μεμονωμένες συσχετίσεις και να χρησιμοποιήσουν μια πιο ολιστική προσέγγιση. Η ομάδα επιδίωξε να διαπιστώσει αν μπορούσε να αναγνωρίσει φυσικά εμφανιζόμενα μοτίβα ή «προφίλ» που να συνδέουν τις πολλές διαστάσεις του ύπνου με ένα εξίσου ευρύ φάσμα δεικτών υγείας, γνωστικών λειτουργιών και τρόπου ζωής. Εξετάζοντας επίσης δεδομένα απεικόνισης του εγκεφάλου, ήλπιζαν να εντοπίσουν τις νευροβιολογικές βάσεις αυτών των διαφορετικών εμπειριών ύπνου.

Για να πραγματοποιήσουν την έρευνά τους, οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν ένα μεγάλο, δημόσια διαθέσιμο σύνολο δεδομένων από το Human Connectome Project. Το τελικό δείγμα τους περιελάμβανε 770 υγιείς νέους ενήλικες, ηλικίας 22 έως 36 ετών. Οι συμμετέχοντες είχαν συμπληρώσει ένα λεπτομερές ερωτηματολόγιο ύπνου, το Pittsburgh Sleep Quality Index, το οποίο αξιολογεί επτά διαφορετικές διαστάσεις του ύπνου — όπως την ικανοποίηση από τον ύπνο, τον χρόνο που χρειάζεται για να αποκοιμηθεί κανείς, τη διάρκεια του ύπνου, τις διαταραχές, καθώς και τη χρήση βοηθημάτων ύπνου.

Η ερευνητική ομάδα συνδύασε αυτά τα δεδομένα ύπνου με 118 ακόμη μετρήσεις που είχαν συλλεχθεί από τα ίδια άτομα. Αυτές οι βιοψυχοκοινωνικές μετρήσεις κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα, που περιλάμβανε την ψυχική υγεία, χαρακτηριστικά προσωπικότητας, συναισθηματικές καταστάσεις, χρήση ουσιών, συνήθειες τρόπου ζωής, καθώς και επιδόσεις σε γνωστικά τεστ που εξέταζαν λειτουργίες όπως η μνήμη και η προσοχή.

Οι ερευνητές στη συνέχεια εφάρμοσαν μια προηγμένη στατιστική μέθοδο που ονομάζεται ανάλυση κανονικής συσχέτισης (canonical correlation analysis) — μια τεχνική σχεδιασμένη να αποκαλύπτει τις ισχυρότερες σχέσεις μεταξύ δύο πολύπλοκων συνόλων μεταβλητών. Αυτή η μέθοδος τους επέτρεψε να εντοπίσουν λανθάνοντα πρότυπα που συνέδεαν με τον βέλτιστο τρόπο τις επτά διαστάσεις του ύπνου με τους 118 βιοψυχοκοινωνικούς παράγοντες.

Η ανάλυση αποκάλυψε πέντε διακριτά προφίλ ύπνου-βιοψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών. Το πρώτο προφίλ ήταν το πιο κυρίαρχο, εξηγώντας ένα μεγάλο μέρος της σχέσης μεταξύ ύπνου και των υπόλοιπων παραγόντων. 

Χαρακτηριζόταν από ένα γενικό μοτίβο κακού ύπνου, που περιελάμβανε χαμηλή ικανοποίηση από τον ύπνο, μεγάλη καθυστέρηση στην έναρξη του ύπνου, συχνές διαταραχές και μειωμένη λειτουργικότητα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αυτό το μοτίβο συνδέθηκε έντονα με τη γενική ψυχοπαθολογία, συμπεριλαμβανομένων συμπτωμάτων κατάθλιψης, άγχους και αρνητικών συναισθημάτων όπως ο φόβος και ο θυμός.

Το δεύτερο προφίλ εμφάνιζε επίσης ισχυρή σύνδεση με την ψυχοπαθολογία, ιδιαίτερα με προβλήματα προσοχής και χαμηλό επίπεδο ευσυνειδησίας. Ωστόσο, σε έντονη αντίθεση με το πρώτο προφίλ, τα άτομα που εντάσσονταν σε αυτό το μοτίβο δεν ανέφεραν γενικά προβλήματα ύπνου, αλλά μόνο αίσθημα κόπωσης ή μειωμένης λειτουργικότητας κατά τη διάρκεια της ημέρας. Οι ερευνητές ονόμασαν αυτό το προφίλ «ανθεκτικότητα στον ύπνο», υποδηλώνοντας ότι ορισμένα άτομα μπορεί να διατηρούν φαινομενικά υγιή πρότυπα ύπνου ακόμη και όταν αντιμετωπίζουν προκλήσεις ψυχικής υγείας.

Το τρίτο προφίλ οριζόταν κυρίως από τη χρήση φαρμάκων για τον ύπνο. Αυτό δεν συνδεόταν με κακή ψυχική υγεία, αλλά αντίθετα με υψηλή ικανοποίηση από τις κοινωνικές σχέσεις. Παράλληλα, τα άτομα αυτής της ομάδας εμφάνιζαν χαμηλότερες επιδόσεις σε τεστ οπτικής μνήμης και αναγνώρισης συναισθημάτων.

Το τέταρτο προφίλ χαρακτηριζόταν σχεδόν αποκλειστικά από σύντομη διάρκεια ύπνου, με τα άτομα να αναφέρουν ότι κοιμούνται λιγότερο από έξι έως επτά ώρες τη νύχτα. Αυτή η έλλειψη ύπνου δεν φάνηκε να συνδέεται έντονα με ψυχικές διαταραχές, αλλά σχετιζόταν με χειρότερες επιδόσεις σε διάφορα γνωστικά τεστ, μεταξύ των οποίων και εκείνα που αφορούσαν τη συναισθηματική επεξεργασία, τη γλώσσα και την επίλυση προβλημάτων. Το συγκεκριμένο προφίλ συνδέθηκε επίσης με υψηλότερα επίπεδα επιθετικής συμπεριφοράς.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Το πέμπτο προφίλ επικεντρωνόταν στις διαταραχές ύπνου, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν συχνές αφυπνίσεις, προβλήματα αναπνοής ή πόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας. Όπως και το πρώτο προφίλ, αυτό το μοτίβο σχετιζόταν με προβλήματα ψυχικής υγείας — ειδικότερα με άγχος και δυσκολίες στη σκέψη. Επιπλέον, συνδεόταν με χρήση ουσιών, όπως αλκοόλ και τσιγάρα, καθώς και με χαμηλότερες επιδόσεις σε γνωστικά τεστ που αφορούσαν τη γλωσσική ικανότητα και τη βραχύχρονη μνήμη.