H διαδικτυακή εργασία της πανδημίας μάς διέλυσε αλλά τώρα ....αναρρώνουμε

Νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Journal of Occupational Health Psychology δείχνει ότι το φαινόμενο που έγινε γνωστό ως «κόπωση από το Zoom» φαίνεται να έχει σε μεγάλο βαθμό υποχωρήσει στο μεταπανδημικό εργασιακό περιβάλλον. Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι, για τους περισσότερους εργαζόμενους, οι διαδικτυακές συναντήσεις δεν είναι πλέον πιο εξαντλητικές από άλλους τύπους συναντήσεων. Η έρευνα αμφισβητεί την άποψη ότι η εικονική επικοινωνία είναι από τη φύση της κουραστική και δείχνει ότι οι εργαζόμενοι έχουν προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της απομακρυσμένης συνεργασίας.

Κατά την πανδημία COVID-19, η απότομη μετάβαση στην τηλεργασία οδήγησε σε εκτεταμένη χρήση εργαλείων τηλεδιάσκεψης. Πολλοί εργαζόμενοι ανέφεραν έντονη κόπωση μετά από βιντεοκλήσεις, εμπειρία που ονομάστηκε «Zoom fatigue». Προηγούμενες μελέτες, στη διάρκεια της πανδημίας, επιβεβαίωσαν αυτή τη συσχέτιση, συνδέοντας τη συχνότητα των βιντεοσυναντήσεων με αυξημένα επίπεδα καθημερινής κόπωσης.

Διάφορες θεωρίες προσπάθησαν να εξηγήσουν το φαινόμενο. Η μία εστίαζε στο αυξημένο γνωστικό φορτίο: οι συμμετέχοντες πρέπει να παρακολουθούν την εμφάνισή τους στην κάμερα και να ερμηνεύουν μη λεκτικά σήματα που είναι δυσκολότερα μέσω οθόνης. Άλλη θεωρία μιλούσε για «παθητικήκόπωση», αποδίδοντας την εξάντληση στην ακινησία και την υποδιέγερση μπροστά στον υπολογιστή.

Ωστόσο, το εργασιακό πλαίσιο έχει αλλάξει. Οι βιντεοσυναντήσεις δεν αποτελούν πια υποχρεωτικό υποκατάστατο κάθε ανθρώπινης επαφής, αλλά ένα καθιερωμένο εργαλείο επικοινωνίας. Οι ερευνητές θέλησαν να εξετάσουν αν η κόπωση ήταν μόνιμο χαρακτηριστικό της τεχνολογίας ή παροδικό σύμπτωμα της πανδημίας, επαναλαμβάνοντας το 2024 μια μελέτη του 2022 με ισχυρότερη μεθοδολογία.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία τον Απρίλιο του 2024 και χρησιμοποίησε  δεδομένα τα οποία συνέλλεξε σε πραγματικό χρόνο. Συμμετείχαν 125 εργαζόμενοι που δούλευαν τουλάχιστον 20 ώρες την εβδομάδα και παρακολουθούσαν τακτικά βιντεοσυναντήσεις, από διαφορετικούς κλάδους. Για δέκα εργάσιμες ημέρες, οι συμμετέχοντες συμπλήρωναν σύντομα ερωτηματολόγια τέσσερις φορές την ημέρα, καλύπτοντας 590 εργάσιμες ημέρες και 945 συναντήσεις.

Σε κάθε καταγραφή ανέφεραν το είδος της τελευταίας συνάντησης (βίντεο, τηλέφωνο, διά ζώσης ή γραπτή επικοινωνία) και αξιολογούσαν τη συναισθηματική εξάντληση και την «παθητικήκόπωση» (υπνηλία, μειωμένη εγρήγορση). Συλλέχθηκαν επίσης δεδομένα για τη συμμετοχή, την πολυδιεργασία, τη διάρκεια και τον αριθμό συμμετεχόντων.

Η ανάλυση έδειξε ότι οι βιντεοσυναντήσεις δεν σχετίζονταν με υψηλότερα επίπεδα κόπωσης σε σύγκριση με άλλες μορφές συναντήσεων, ακόμη και όταν λήφθηκε υπόψη η προϋπάρχουσα κόπωση. Ο τόπος εργασίας (σπίτι ή γραφείο) δεν επηρέασε τα αποτελέσματα. Η ενεργή συμμετοχή ή η πολυδιεργασία επίσης δεν αύξησαν σημαντικά την κόπωση.

Ένας παράγοντας έκανε τη διαφορά: Η διάρκεια! Βιντεοσυναντήσεις μικρότερες των 44 λεπτών ήταν λιγότερο κουραστικές από άλλες μορφές συναντήσεων. Μεγαλύτερης διάρκειας συναντήσεις δεν είχαν αυτό το πλεονέκτημα. Επιπλέον, όταν μια βιντεοσυνάντηση χαρακτηριζόταν βαρετή, συνδεόταν με ελαφρώς αυξημένη κόπωση σε σχέση με βαρετές συναντήσεις άλλων τύπων.

Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η «κόπωση από το Zoom» της πανδημίας οφειλόταν στο ιστορικό πλαίσιο: απομόνωση, απώλεια συναδελφικότητας και γενικό άγχος. Σήμερα, το συμβολικό αυτό βάρος έχει μειωθεί και οι εργαζόμενοι έχουν εξοικειωθεί με το μέσο.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Πρακτικά, τα ευρήματα δείχνουν ότι η εξάντληση δεν αποτελεί λόγο αποθάρρυνσης της τηλεργασίας. Αντίθετα, οι βιντεοσυναντήσεις μπορούν να είναι αποτελεσματικές και μη κουραστικές, εφόσον είναι καλά οργανωμένες και σύντομες. Παρά τους περιορισμούς της μελέτης τα αποτελέσματα υποστηρίζουν ευέλικτα και υβριδικά μοντέλα εργασίας χωρίς «κόστοςκόπωσης».