Νόσος Αλτσχάιμερ: Βραδύτερη γνωστική έκπτωση σε όσους ασκούνται

Νέα μελέτη που δημοσιευμένη στο Nature Medicine, δείχνει ότι οι ηλικιωμένοι με πρώιμα σημάδια της νόσου Αλτσχάιμερ στον εγκέφαλο εμφανίζουν βραδύτερη γνωστική έκπτωση όταν ασκούνται σωματικά σε μέτριο βαθμό. Το εντυπωσιακό είναι ότι το όφελος αυτό δεν φαίνεται να οφείλεται στη μείωση των πρωτεϊνικών πλακών βήτα αμυλοειδούς, οι οποίες αποτελούν τα πρώτα σημάδια της νόσου, αλλά στην επιβράδυνση της συσσώρευσης μίας δεύτερης πρωτεΐνης, της T, που συνδέεται άμεσα με την απώλεια μνήμης και τη νοητική έκπτωση.

Η νόσος Αλτσχάιμερ χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση αυτών των δύο πρωτεϊνών: το βήτα αμυλοειδές σχηματίζει πλάκες έξω από τα εγκεφαλικά κύτταρα, ενώ η Τ δημιουργεί μπερδεμένες ίνες (tangles) μέσα στα κύτταρα, προκαλώντας δυσλειτουργία και τελικά νευρωνικό θάνατο. Αν και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας θεωρείται γνωστός τροποποιήσιμος παράγοντας κινδύνου για Αλτσχάιμερ, οι ακριβείς βιολογικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται δεν ήταν μέχρι σήμερα πλήρως κατανοητοί.

Για να μελετήσουν πιο αντικειμενικά τη σχέση άσκησης και εγκεφαλικών αλλαγών, ερευνητές από το Mass General Brigham και τη Harvard Medical School χρησιμοποίησαν δεδομένα από τη μακροχρόνια Harvard Aging Brain Study. Στην έρευνα συμμετείχαν 296 άτομα ηλικίας 50–90 ετών, τα οποία ήταν νοητικά υγιή κατά την έναρξη. Οι συμμετέχοντες φόρεσαν βηματομετρητές στη μέση τους για επτά συνεχόμενες ημέρες ώστε να μετρηθεί με ακρίβεια ο μέσος ημερήσιος αριθμός βημάτων.

Ταυτόχρονα, έγιναν αρχικές τομογραφίες εκπομπής ποζιτρονίων (PET) για να εκτιμηθούν τα επίπεδα αμυλοειδούς στον εγκέφαλο. Στη συνέχεια, οι ερευνητές παρακολούθησαν τους συμμετέχοντες για έως και 14 χρόνια (κατά μέσο όρο 9), πραγματοποιώντας ετήσιες γνωστικές αξιολογήσεις. Σε ένα υποσύνολο 172 ατόμων έγιναν και επαναλαμβανόμενες PET εξετάσεις για τη μέτρηση της εξέλιξης των συσσωρεύσεων tau.

Τα αποτελέσματα ήταν σαφή: στα άτομα με υψηλά επίπεδα αμυλοειδούς κατά την έναρξη, όσοι έκαναν περισσότερα βήματα την ημέρα εμφάνισαν πολύ βραδύτερη γνωστική έκπτωση και διατήρησαν καλύτερα τη λειτουργικότητά τους στην καθημερινότητα. Αντίθετα, στα άτομα με χαμηλά επίπεδα αμυλοειδούς δεν υπήρχε σημαντική διαφορά, πιθανώς επειδή δεν παρουσίασαν σημαντική έκπτωση μέσα στα χρόνια της μελέτης.

Εξετάζοντας τον μηχανισμό πίσω από αυτή τη σχέση, οι ερευνητές δεν βρήκαν καμία συσχέτιση μεταξύ φυσικής δραστηριότητας και των επιπέδων αμυλοειδούς. Ωστόσο, παρατήρησαν ότι στους συμμετέχοντες με υψηλό αμυλοειδές, περισσότερα ημερήσια βήματα συνδέονταν με βραδύτερη συσσώρευση της πρωτεΐνης tau στον κάτω κροταφικό φλοιό, περιοχή του εγκεφάλου που επηρεάζεται πρώιμα στη νόσο Αλτσχάιμερ. Αυτή η επιβράδυνση φάνηκε να εξηγεί πλήρως τα γνωστικά οφέλη της άσκησης.

Όπως δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Jasmeer Chhatwal, «το εύρημα αυτό φωτίζει γιατί κάποιοι άνθρωποι που βρίσκονται σε τροχιά Αλτσχάιμερ δεν παρουσιάζουν τόσο γρήγορη έκπτωση, οι παράγοντες του τρόπου ζωής φαίνεται να επηρεάζουν τα πρώτα στάδια της νόσου». Η ομάδα ανέλυσε επίσης πόση φυσική δραστηριότητα απαιτείται για να υπάρξει όφελος. 

Οι συμμετέχοντες χωρίστηκαν σε τέσσερις κατηγορίες:

•Αδρανείς: έως 3.000 βήματα ημερησίως.

•Χαμηλής δραστηριότητας: 3.001–5.000.

•Μέτριας δραστηριότητας: 5.001–7.500.

•Ενεργοί: πάνω από 7.501 βήματα.

Η μετάβαση ακόμη και από την αδράνεια στη χαμηλή δραστηριότητα συνδέθηκε με σαφώς βραδύτερη συσσώρευση T και καθυστέρηση της γνωστικής έκπτωσης. Τα οφέλη αυξάνονταν μέχρι το επίπεδο της μέτριας δραστηριότητας και στη συνέχεια σταθεροποιούνταν, υποδεικνύοντας ότι οι μεγαλύτερες βελτιώσεις παρατηρούνται όταν οι καθιστικοί άνθρωποι αρχίσουν απλώς να κινούνται περισσότερο χωρίς να χρειάζονται 10.000 βήματα την ημέρα.

Η ερευνήτρια Wai-Ying Wendy Yau τόνισε: «Κάθε βήμα μετράει· ακόμη και μικρές αυξήσεις στη φυσική δραστηριότητα μπορούν, με τον καιρό, να μετατραπούν σε σημαντικές βελτιώσεις για τον εγκέφαλο».

Αν και η μελέτη είναι παρατηρητική και δεν αποδεικνύει αιτιότητα, οι ερευνητές έλαβαν υπόψη το ενδεχόμενο της «αντίστροφης αιτιότητας» δηλαδή ότι όσοι είχαν ήδη αρχικές εγκεφαλικές αλλοιώσεις ίσως κινούνταν λιγότερο. Ωστόσο, οι επιπλέον αναλύσεις ενίσχυσαν τη σταθερότητα των αποτελεσμάτων. Περιορισμός της μελέτης ήταν ότι το δείγμα αποτελούνταν κυρίως από μορφωμένους, λευκούς μη ισπανόφωνους, οπότε τα ευρήματα ίσως δεν γενικεύονται πλήρως.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Στο μέλλον, η ερευνητική ομάδα σκοπεύει να διερευνήσει ποια χαρακτηριστικά της άσκησης, όπως η ένταση ή η συνέπεια, είναι πιο κρίσιμα για την υγεία του εγκεφάλου και πώς ακριβώς η φυσική δραστηριότητα επιβραδύνει τη συσσώρευση T . Τα ευρήματα αυτά ενδέχεται να καθοδηγήσουν μελλοντικές κλινικές δοκιμές, ειδικά για παρεμβάσεις σε καθιστικά άτομα με αυξημένα επίπεδα αμυλοειδούς, όπου η προστατευτική δράση της άσκησης μπορεί να είναι πιο εμφανής.