Οι πολιτικές πεποιθήσεις καθορίζουν συναισθήματα και αντιδράσεις

Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Psychophysiology» οδηγήθηκε στο συμπέρασμα ότι οι μεταβολές στη δημόσια γνώμη μπορούν να επηρεάσουν το πώς οι άνθρωποι αντιδρούν φυσιολογικά όταν μιλούν για πολιτικά φορτισμένα θέματα, όπως η μετανάστευση. Πιο συγκεκριμένα, το αν τα άτομα βιώνουν αυτό το άγχος ως ψυχολογική πρόκληση ή ως απειλή, φαίνεται να εξαρτάται τόσο από την κατεύθυνση της κοινωνικής αλλαγής όσο και από την πολιτική τους ιδεολογία. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι οι άνθρωποι νιώθουν πιο σίγουροι όταν η κοινή γνώμη κινείται προς όφελός τους και πιο απειλούμενοι όταν στρέφεται εναντίον τους, αλλαγές που αντικατοπτρίζονται όχι μόνο στις δικές τους αναφορές αλλά και σε φυσιολογικά μοτίβα, όπως οι καρδιαγγειακές αντιδράσεις.

Οι δημόσιες συζητήσεις γύρω από τη μετανάστευση συχνά προκαλούν έντονες συναισθηματικές και φυσιολογικές αντιδράσεις. Δεν πρόκειται απλώς για αφηρημένες πολιτικές θέσεις αγγίζουν βαθιά ριζωμένες αξίες και κοινωνικές ταυτότητες. Προηγούμενες έρευνες έχουν δείξει ότι οι πολιτικές πεποιθήσεις ενός ατόμου μπορούν να επηρεάσουν το πώς αντιδρά στις αλλαγές των κοινωνικών κανόνων και της θέσης των ομάδων, ιδιαίτερα όταν αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν την αίσθηση του «ανήκειν» ή του ελέγχου.

Το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο πρόκλησης και απειλής διακρίνει δύο είδη αντιδράσεων στο στρες: την πρόκληση, που εμφανίζεται όταν τα άτομα αισθάνονται ικανά να αντιμετωπίσουν μια δύσκολη κατάσταση, και την απειλή, που εμφανίζεται όταν αισθάνονται ότι είναι υπερφορτωμένα. Αυτές οι καταστάσεις δεν εκδηλώνονται μόνο συναισθηματικά, αλλά καταγράφονται και στο σώμα μέσω καρδιαγγειακών σημάτων.

Οι ερευνητές προσέλαβαν 203 Ολλανδούς φοιτητές και τους ανέθεσαν τυχαία σε μία από τις τρεις πειραματικές συνθήκες. Στους συμμετέχοντες δόθηκε (κατασκευασμένη) πληροφορία για μια εθνική έρευνα που υποδείκνυε ότι η κοινή γνώμη σχετικά με τη μετανάστευση είχε γίνει είτε πιο προοδευτική, είτε πιο συντηρητική, είτε παρέμενε ίδια την τελευταία δεκαετία. Αφού διάβασαν αυτές τις πληροφορίες, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να δώσουν μια ομιλία διάρκειας ενός έως τριών λεπτών, εκφράζοντας τις σκέψεις τους για το μέλλον των δια-εθνοτικών σχέσεων στην Ολλανδία. Καθ’ όλη τη διάρκεια της άσκησης, οι ερευνητές κατέγραφαν καρδιαγγειακές αντιδράσεις χρησιμοποιώντας διάφορα εργαλεία για την παρακολούθηση του καρδιακού ρυθμού, της αρτηριακής πίεσης και άλλων φυσιολογικών δεικτών.

Αυτές οι φυσιολογικές μετρήσεις επέτρεψαν στους ερευνητές να υπολογίσουν έναν δείκτη που ονόμασαν δείκτη «απειλής–πρόκλησης». Ο δείκτης αυτός βασιζόταν σε δύο βασικά σήματα: τη συνολική περιφερική αντίσταση, που δείχνει το επίπεδο στένωσης των αιμοφόρων αγγείων, και τον καρδιακό παροχόμετρο, που αντικατοπτρίζει πόσο αίμα αντλεί η καρδιά. Υψηλός καρδιακός παροχόμετρος και χαμηλή αγγειακή αντίσταση θεωρούνται σημάδια κατάστασης πρόκλησης, ενώ το αντίθετο μοτίβο υποδηλώνει αντίδραση απειλής.

Το βασικό εύρημα ήταν ότι οι φυσιολογικές αντιδράσεις των συμμετεχόντων εξαρτιόνταν τόσο από την κατεύθυνση της αναφερόμενης αλλαγής στη δημόσια γνώμη όσο και από τις πολιτικές τους προτιμήσεις. Οι συμμετέχοντες με αριστερές πολιτικές τάσεις εμφάνιζαν καρδιαγγειακά μοτίβα που συνδέονται με κατάσταση πρόκλησης όταν τους ενημέρωσαν ότι η κοινή γνώμη για τη μετανάστευση είχε γίνει πιο προοδευτική. Αντίθετα, οι συμμετέχοντες με δεξιές τάσεις παρουσίαζαν μοτίβο που υποδηλώνει αντίδραση απειλής υπό τις ίδιες συνθήκες.

«Το μέγεθος της επίδρασης είναι μέτριο», δήλωσε δήλωσε ο Feiteng Long, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Neuropolitics Research Lab του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου . «Ωστόσο, έχει σημασία, γιατί μας επιτρέπει να κατανοήσουμε κάτι βαθύτερο. Σε αμφιλεγόμενα θέματα όπως η μετανάστευση, οι άνθρωποι μπορεί να μην είναι διατεθειμένοι να εκφράσουν τις πραγματικές τους απόψεις, και ακόμη κι αν το κάνουν, δεν έχουν επίγνωση των αυτόματων, ασυνείδητων ψυχολογικών τους διαδικασιών. Γι’ αυτό σ’αυτή τη μελέτη χρησιμοποιήσαμε καρδιαγγειακές μετρήσεις πέραν των παραδοσιακών αυτοαναφορών στην ψυχολογία».

«Διαχωρίσαμε τις θετικές και αρνητικές καρδιαγγειακές αντιδράσεις στο στρες, τις οποίες ονομάσαμε αντίστοιχα πρόκληση και απειλή. Η πρόκληση είναι μια προσέγγιση-προσανατολισμένη κινητική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από διάταση των αρτηριών και αυξημένο καρδιακό παροχόμετρο, ενώ η απειλή είναι μια αποφυγή-προσανατολισμένη κινητική κατάσταση, που χαρακτηρίζεται από στένωση των αρτηριών και μειωμένο καρδιακό παροχόμετρο. Με βάση αυτά, μπορέσαμε να εξετάσουμε κάτι πέρα από ό,τι οι άνθρωποι αναφέρουν ρητά».

Αυτές οι φυσιολογικές αντιδράσεις ταυτίζονταν με τις αυτοαναφερόμενες αξιολογήσεις της κατάστασης. Οι συμμετέχοντες με αριστερές τάσεις στη συνθήκη προοδευτικής αλλαγής ένιωθαν ότι διέθεταν περισσότερους πόρους για να αντιμετωπίσουν την ομιλία και ανέφεραν επίσης λιγότερα προκαταλήψεις προς τους μετανάστες. Οι συμμετέχοντες με δεξιές τάσεις, αντίθετα, εξέφρασαν περισσότερες προκαταλήψεις προς τους μετανάστες όταν τους ενημέρωσαν ότι η κοινή γνώμη είχε μετατοπιστεί είτε προς την προοδευτική είτε προς τη συντηρητική κατεύθυνση, σε σύγκριση με όταν τους είπαν ότι παρέμενε σταθερή.

«Τα κύρια αποτελέσματα συδέονταν με όσα είχαμε προκαθορίσει», δήλωσε ο Long. «Αυτό που ήταν λίγο αναπάντεχο ήταν ένα παραπλεύρως εύρημα: ότι τόσο οι προοδευτικές όσο και οι συντηρητικές αλλαγές στη δημόσια γνώμη, σε σύγκριση με μια κατάσταση σταθερότητας, αύξησαν τις αυτοαναφερόμενες προκαταλήψεις προς τους μετανάστες στους δεξιόστροφους συμμετέχοντες. Αυτό ίσως αντικατοπτρίζει την τάση των δεξιών να διατηρούν το status quo και να αντιστέκονται στην κοινωνική αλλαγή».

Με άλλα λόγια, μια αλλαγή στη δημόσια γνώμη μπορεί να θεωρηθεί διαταρακτική, είτε ως απειλή για τα υπάρχοντα κοινωνικά πρότυπα (στην περίπτωση προοδευτικής αλλαγής), είτε ως ευκαιρία για πιο ανοιχτή έκφραση απόψεων (στην περίπτωση συντηρητικής αλλαγής). Αυτό μπορεί να εξηγεί την αύξηση των αυτοαναφερόμενων προκαταλήψεων και στις δύο περιπτώσεις.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

«Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι το αν η κοινωνική αλλαγή γίνεται αντιληπτή ως ευκαιρία ή απειλή εξαρτάται από την ιδεολογική ομάδα με την οποία ταυτίζεται κανείς», δήλωσε ο Long. «Όταν η κοινή γνώμη για τη μετανάστευση μετατοπίζεται προς την προοδευτική κατεύθυνση, τα άτομα με αριστερές τάσεις εμφανίζουν πιο προσαρμοστικά καρδιαγγειακά μοτίβα «πρόκλησης» και μειωμένες προκαταλήψεις προς τους μετανάστες. Αντίθετα, οι δεξιόστροφοι δείχνουν μοτίβα «απειλής» και αυξημένες προκαταλήψεις».