Παραπληροφόρηση και ψευδείς ειδήσεις μεταδίδονται ευκολότερα του κορωνοϊού

«Υπάρχουν άτομα που έχουν μολυνθεί από έναν πιο επικίνδυνο "ιό", τον πιο μεταδοτικό όλων, που δεν είναι άλλος από αυτόν της παραπληροφόρησης», σχολιάζει η ομότιμη καθηγήτρια Παιδιατρικής και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών της Ελλάδας, Μαρία Θεοδωρίδου ενώ η επίκουρη καθηγήτρια Ψυχολογίας, Ciara Greene, από το Πανεπιστήμιο του Δουβλίνου προσθέτει: «Τα fake news επηρεάζουν αρνητικά τις συμπεριφορές των ατόμων». 

Η Δρ Greene εκπόνησε την πρώτη μελέτη σχετικά με τον αντίκτυπο των ψευδών ειδήσεων στον τρόπο που σκέφτονται και ενεργούν οι άνθρωποι. Αρχής γενομένης από τον Μάιο του 2020, η ερευνητική ομάδα της Δρ Greene συγκέντρωσε 4.500 εθελοντές μέσα από πρόσκληση για συμμετοχή στη διαδικτυακή μελέτη που αναρτήθηκε στην επιστημονική πλατφόρμα TheJournal.ie.

Στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν τέσσερις πραγματικές ειδήσεις αναφορικά με την πανδημία και τέσσερα fake news γραμμένα έτσι ώστε να παραπέμπουν στην παραφιλολογία των ημερών, όπως ότι ο καφές προστατεύει από τον κορωνοϊό ή ότι οι πιπεριές τσίλι αντιμετωπίζουν τα συμπτώματα της COVID-19, καθώς και για τις φαρμακοβιομηχανίες που απέκρυψαν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων ή τις εφαρμογές ιχνηλάτησης επαφών για κορωνοϊό που δίνουν πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα του χρήστη.

Μια μικρή αλλά εμφανή αλλαγή στη συμπεριφορά των εθελοντών από τα fake news αποτύπωσαν οι απαντήσεις τους, με ένα 5% να δηλώνει ότι δεν θα κατέβαζε την εφαρμογή ιχνηλάτησης λόγω του φόβου παραβίασης της ιδιωτικότητάς του.

Ακόμα πιο ενδιαφέρον εύρημα ωστόσο αποδείχθηκε ο σχηματισμός ψευδούς μνήμης σχετικά με τα fake news, με εθελοντές που θυμούνταν λανθασμένα ότι τα έχουν διαβάσει ή ακούσει και στο παρελθόν να επηρεάζονται περισσότερο, όπως στην περίπτωση της παραπάνω εφαρμογής ξανά και τις 7% λιγότερες πιθανότητες να την εμπιστευτούν όσοι πίστευαν ότι είχαν μάθει γι’ αυτήν παλιότερα.

«Αποτελέσματα όπως αυτά ήταν περιορισμένα και δεν προέκυπταν από κάθε ψευδή είδηση. Αλλά ακόμα και τέτοιας μικρής έκτασης επίδραση, μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλες αλλαγές», ανέφερε η Δρ Greene, παραβάλλοντας την περίπτωση του εμβολίου MMR (για ιλαρά-ερυθρά-παρωτίτιδα), όπου η ανυπόστατη ανησυχία συνάφειάς του με εκδήλωση αυτισμού μείωσε τα ποσοστά εμβολιασμού στα παιδιά κατά 10%, με συνέπεια την άνοδο κρουσμάτων ιλαράς στις αρχές του 2000.

Μια δεύτερη πτυχή της διασποράς των fake news που εξέτασε η μελέτη, ήταν η αποτελεσματικότητα των μέσων που χρησιμοποίησαν κυβερνήσεις και αρμόδιοι φορείς για να τα αντιμετωπίσουν, όπως είναι προειδοποιητικά μηνύματα για τον κίνδυνο της παραπληροφόρησης και την ανάγκη κριτικής προσέγγισης των ειδήσεων που διαχέονται στο διαδίκτυο.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Σε τυχαία υποομάδα των εθελοντών δόθηκε να διαβάσουν μια προειδοποίηση περί παραπληροφόρησης και στη συνέχεια μια η ψευδής και μια αληθής είδηση. Προς έκπληξη των ερευνητών, καμία επίδραση δεν είχε η σχετική προειδοποίηση, εύρημα που θα έπρεπε να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι υπεύθυνοι σχεδιασμού στρατηγικών για την καταπολέμηση του φαινομένου.