Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα: Πώς επηρεάζουν την υγεία
26 Νοεμβρίου 2025, 10:00
Σύμφωνα με την FoodStandards Agency δεν υπάρχει ένας καθολικά αποδεκτός ορισμός για τα «υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα». Ωστόσο, η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη περιγραφή είναι αυτή του συστήματος NOVA, το οποίο τα χαρακτηρίζει ως «συνδυασμούς συστατικών κυρίως βιομηχανικής χρήσης, που δημιουργούνται μέσα από διαδοχικά στάδια βιομηχανικής επεξεργασίας». Ένας άλλος πρακτικός ορισμός βασίζεται στην παρουσία συστατικών που δεν συναντώνται σε μια συνηθισμένη κουζίνα, όπως γαλακτωματοποιητές, σταθεροποιητές και διάφορα πρόσθετα.
Τα τελευταία χρόνια, αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι η συχνή κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων μπορεί να έχει έντονα αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία.
Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και ΙΦΝΕ (IBD)
Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ), όπως η Νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα, αποτελούν χρόνια αυτοάνοσα νοσήματα που επηρεάζουν το γαστρεντερικό σύστημα και εμφανίζουν εξάρσεις και υφέσεις.
Μελέτη που δημοσιεύτηκε στο Nutrients (Σεπτέμβριος 2025) εξέτασε τη διατροφή 90 ατόμων με ΙΦΝΕ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι μια φλεγμονώδης διατροφή, η οποία περιλαμβάνει υψηλή κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων, μπορεί να επιδεινώνει τη δραστηριότητα της νόσου και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.
Ο ειδικός Raj Dasgupta, MD, που σχολίασε τα ευρήματα, τόνισε ότι η μελέτη ενισχύει τη διαχρονική θέση ότι η διατροφή δεν είναι απλώς «σκηνικό», αλλά παίζει πραγματικό ρόλο στην εξέλιξη των φλεγμονωδών εντερικών νοσημάτων. Συνιστά συχνά μια μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε λαχανικά, φρούτα, άπαχο κρέας και δημητριακά ολικής άλεσης.
Παράλληλα, μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο eClinicalMedicine (Αύγουστος 2025) εξέτασε το πώς η διατροφή επηρεάζει την εμφάνιση ΙΦΝΕ. Τα ευρήματα έδειξαν ότι, ενώ δεν βρέθηκε σαφής σύνδεση με την ανάπτυξη ελκώδους κολίτιδας, τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και οι φλεγμονώδεις διατροφές αυξάνουν τον κίνδυνο νόσου Crohn, ενώ η μεσογειακή διατροφή και οι φυτικές ίνες φαίνεται να μειώνουν τον κίνδυνο.
41% υψηλότερος κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα
Μια μελέτη στο περιοδικό Thorax (Ιούλιος 2025) διερεύνησε τη σχέση μεταξύ κατανάλωσης υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων και κινδύνου καρκίνου του πνεύμονα. Διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι με τη μεγαλύτερη κατανάλωση είχαν 41% υψηλότερο κίνδυνο τόσο για μη-μικροκυτταρικό (NSCLC) όσο και για μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα (SCLC), σε σύγκριση με όσους κατανάλωναν τα λιγότερα.
Ωστόσο, ειδικοί όπως η Katrina Brown προειδοποιούν ότι υπάρχουν σημαντικοί περιορισμοί, καθώς δεν υπήρχαν δεδομένα για τη διάρκεια και ένταση του καπνίσματος ή την επαγγελματική έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες όπως αμίαντο και σκόνες — παράγοντες στενά συνδεδεμένοι με τον καρκίνο του πνεύμονα. Παρότι η μελέτη υποδεικνύει πιθανή συσχέτιση, απαιτείται περισσότερη έρευνα.
Υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα και κίνδυνος διαβήτη
Μια μελέτη στο NatureMedicine (Ιούνιος 2025), που ανέλυσε δεδομένα από πάνω από 60 έρευνες, κατέληξε ότι ακόμη και μικρές αλλά συστηματικές ποσότητες τροφίμων όπως ζαχαρούχα ποτά, επεξεργασμένα κρέατα και trans λιπαρά αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 και ισχαιμικής καρδιακής νόσου. Για παράδειγμα, η καθημερινή κατανάλωση ενός hotdog συνδέθηκε με 11% υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.
Μία νεότερη μελέτη στο Nutrition & Metabolism εξέτασε 85 νέους 17–22 ετών για 4 χρόνια. Διαπιστώθηκε ότι η αύξηση στην κατανάλωση υπερ-επεξεργασμένων τροφίμων συσχετίστηκε με μεγαλύτερο κίνδυνο προδιαβήτη.
Η επικεφαλής ερευνήτρια VaiaLidaChatzi ανέφερε ότι ακόμη και μικρές αυξήσεις σε αυτά τα τρόφιμα μπορούν να διαταράξουν τη ρύθμιση της γλυκόζης σε νέους με κίνδυνο παχυσαρκίας, επισημαίνοντας ότι ο περιορισμός τους αποτελεί καίριο στόχο πρόληψης μεταβολικών νοσημάτων.
Οι σύγχρονες μελέτες καταδεικνύουν ότι τα υπερ-επεξεργασμένα τρόφιμα δεν επηρεάζουν μόνο το βάρος, αλλά συνδέονται με φλεγμονή, καρκίνο, διαβήτη και επιδείνωση χρόνιων παθήσεων. Ο περιορισμός τους και η υιοθέτηση προτύπων διατροφής όπως η μεσογειακή φαίνεται να αποτελούν αποτελεσματικές στρατηγικές για την προστασία της υγείας σε βάθος χρόνου.
