Άνοιγμα- κλείσιμο των βλεφάρων: Είναι πολλά παραπάνω από μία φυσική ακούσια κίνηση

Το ανοιγοκλείσιμο των ματιών αποτελείένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον φαινόμενο συμπεριφοράς, καθώς βρίσκεται κάπου ανάμεσα στο εκούσιο και το ακούσιο. Για παράδειγμα, μπορούμε να ανοιγοκλείσουμε τα μάτια μας σκόπιμα (όπως για την αποστολή μηνυμάτων σε μορφή κώδικα Μορς) ή να επιταχύνουμε συνειδητά τον ρυθμό του βλεφαρισμού για να διατηρούμε τα μάτια μας υγρά. Τις περισσότερες φορές, όμως, το ανοιγοκλείσιμο των ματιών συμβαίνει αυτόματα, έξω από τον συνειδητό μας έλεγχο, και ο τρόπος ή ο χρόνος με τον οποίο εμφανίζεται μπορεί να αποκαλύψει κρυφές πτυχές της εσωτερικής μας νοητικής κατάστασης.

Προηγούμενες έρευνες σχετικά με το βλεφάρισμα έχουν δείξει, για παράδειγμα, ότι όταν δύο άνθρωποι συμμετέχουν σε μία πρόσωπο με πρόσωπο συζήτηση, τα ανοιγοκλεισίματα των ματιών τους τείνουν να συγχρονίζονται (Çakır & Huckauf, 2024). Αυτός ο συγχρονισμός δεν είναι απόλυτος· μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με παράγοντες όπως η αμοιβαία προσοχή, ωστόσο αποκαλύπτει ότι το βλεφάρισμα μπορεί να προσαρμόζεται σε περιβαλλοντικά και κοινωνικά ερεθίσματα, ακόμη και χωρίς τη συνειδητή μας επίγνωση.

Ανοιγοκλείνοντας τα μάτια με ρυθμό

Νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περσινό τεύχος του PLOS Biology ανακάλυψε ότι η ακρόαση μουσικής μπορεί να οδηγήσει σε συγχρονισμό του ανοιγοκλεισίματος των ματιών του ακροατή με τον ρυθμό του τραγουδιού. Στη μελέτη, οι ερευνητές Yiyang Wu, Xiangbin Teng και Yi Du εξέτασαν περισσότερους από 120 μη μουσικούς σε μια σειρά πειραμάτων, όπου οι συμμετέχοντες άκουγαν μουσική ή απλούς ήχους ενώ εκτελούσαν είτε μουσικές είτε άσχετες με τη μουσική εργασίες. Οι ερευνητές κατέγραψαν τις κινήσεις των ματιών, τον ρυθμό βλεφαρισμού και την ηλεκτροφυσιολογική δραστηριότητα του εγκεφάλου μέσω EEG.

Στο πρώτο πείραμα, οι συμμετέχοντες άκουσαν διάφορα χορωδιακά έργα του Μπαχ, τα οποία αναπαράγονταν είτε κανονικά είτε αντίστροφα, με σταθερό τέμπο 85 χτύπων ανά λεπτό. Οι ερευνητές ανέλυσαν τον ρυθμό βλεφαρισμού χρησιμοποιώντας ταχύ μετασχηματισμό Fourier και διαπίστωσαν ότι εμφανίζονταν ρυθμοί ανοιγοκλεισίματος των ματιών υψηλότεροι από το αναμενόμενο στη συχνότητα των 1,417 Hz, η οποία αντιστοιχεί στους 85 χτύπους ανά λεπτό των έργων. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι η κανονική ή αντίστροφη φορά της μουσικής δεν επηρέασε ούτε το πόσο άρεσε η μουσική στους συμμετέχοντες ούτε τον συγχρονισμό του βλεφαρισμού τους.

Στο επόμενο πείραμα, οι ερευνητές εξέτασαν ποια μουσικά στοιχεία είναι απαραίτητα για τον συγχρονισμό του ανοιγοκλεισίματοςτων ματιών, συγκρίνοντας μουσικές μελωδίες με στατικές ακολουθίες ήχων σε τρία διαφορετικά τέμπο (66, 85 και 120 χτύπους ανά λεπτό). Τα αποτελέσματα έδειξαν ισχυρό συγχρονισμό τόσο στις μελωδίες όσο και στις απλές ακολουθίες ήχων σε όλες τις ταχύτητες, εκτός από την πιο γρήγορη, γεγονός που υποδηλώνει ότι υπάρχει ένα ανώτατο όριο ταχύτητας για το φαινόμενο αυτό. Επιπλέον, το αν υπήρχε μελωδία ή όχι δεν φάνηκε να παίζει ρόλο, κάτι που δείχνει ότι για τον συγχρονισμό του βλεφαρισμού αρκεί η παρουσία ενός σταθερού ρυθμού.

Επηρεάζει ο συγχρονισμός τη συμπεριφορά;

Στο τρίτο πείραμα, οι ερευνητές εισήγαγαν μια διπλή εργασία. Αντί οι συμμετέχοντες να ακούν απλώς τη μουσική, έπρεπε να πατούν ένα κουμπί κάθε φορά που εντόπιζαν έναν «αποκλίνοντα ήχο» μέσα σε μια επαναλαμβανόμενη μουσική ακολουθία. Στη συνέχεια, μετρήθηκε η σχέση μεταξύ του συγχρονισμού του βλεφαρισμού και της απόδοσης στην εργασία. Διαπιστώθηκε μια ισχυρή θετική συσχέτιση: όσοι συγχρόνιζαν περισσότερο τα ανοιγοκλεισίματα των ματιών τους με τον ρυθμό, είχαν και μεγαλύτερη ακρίβεια στην εργασία. Ωστόσο, δεν υπάρχουν δεδομένα ανά δοκιμή, οπότε δεν μπορεί να καθοριστεί αν ο συγχρονισμός προκαλεί καλύτερη απόδοση, αν η καλή απόδοση οδηγεί σε συγχρονισμό ή αν και τα δύο εξαρτώνται από έναν τρίτο παράγοντα, όπως η προσοχή.

Τέλος, στο τέταρτο πείραμα εξετάστηκε αν ο συγχρονισμός διατηρείται όταν οι συμμετέχοντες εκτελούν μια εργασία άσχετη με τη μουσική. Σε αυτή την περίπτωση, άκουγαν μουσική ενώ εκτελούσαν μια οπτική εργασία, πατώντας ένα κουμπί όταν εμφανιζόταν μια κόκκινη τελεία στην οθόνη. Ο χρόνος εμφάνισης της τελείας ήταν απρόβλεπτος και άσχετος με τον ρυθμό της μουσικής. Υπό αυτές τις συνθήκες δεν παρατηρήθηκε κανένας συγχρονισμός του βλεφαρισμού, ούτε διαπιστώθηκε διαφορά στην απόδοση μεταξύ στιγμών «εντός» ή «εκτός» ρυθμού.

Συνολικά, τα ευρήματα δείχνουν ότι η μουσική μπορεί πράγματι να συγχρονίσει το ανοιγοκλείσιμο των ματιών, αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις: ο ρυθμός δεν πρέπει να είναι υπερβολικά γρήγορος και η προσοχή πρέπει, έστω και εν μέρει, να είναι στραμμένη στη μουσική. Τα αποτελέσματα αυτά επεκτείνουν προηγούμενα ευρήματα που δείχνουν ότι οι άνθρωποι χτυπούν αυθόρμητα τα δάχτυλα ή τα πόδια τους στον ρυθμό, συμπεριφορές που θεωρούνται πιο εκούσιες. 

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Μελλοντικές έρευνες θα μπορούσαν να εξετάσουν αν οι μουσικοί παρουσιάζουν ισχυρότερο συγχρονισμό βλεφαρισμού από τους μη μουσικούς, καθώς και αν το ανοιγοκλείσιμο των ματιών συγχρονίζεται και με εσωτερικές αναπαραστάσεις της μουσικής, όπως τα επίμονα «κολλήματα» μελωδιών στο μυαλό.