Πώς διαφέρουν τα αντισυλληπτικά μεταξύ τους: Στοιχεία για τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού
21 Νοεμβρίου 2025, 18:00
Η χρήση ορμονικής αντισύλληψης αποτελεί πλέον μια από τις πιο συχνές επιλογές των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας διεθνώς. Παρά τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στον οικογενειακό προγραμματισμό και στη γενικότερη υγεία, το ζήτημα του πιθανού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του μαστού παραμένει κομβικό και συχνά δημιουργεί ανησυχία. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό JAMA αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σουηδικά επιδημιολογικά εγχειρήματα: ανέλυσε δεδομένα περισσότερων από δύο εκατομμυρίων γυναικών και κοριτσιών ηλικίας 13 έως 49 ετών, σε διάστημα δεκατριών ετών, με στόχο να φωτίσει σε βάθος αυτό το κρίσιμο ζήτημα. Η καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής, παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (βιολόγος), παραθέτουν τα κυριότερα σημεία της μελέτης.
Η μελέτη αξιοποίησε τα εκτεταμένα σουηδικά εθνικά μητρώα υγείας και φαρμακευτικών δεδομένων, επιτρέποντας να καταγραφεί με ακρίβεια όχι μόνο η έναρξη και διακοπή χρήσης αντισυλληπτικών, αλλά και οι εναλλαγές μεταξύ διαφορετικών τύπων σκευασμάτων. Η καταγραφή περιέλαβε τόσο συνδυασμένες φόρμουλες οιστρογόνου–προγεσταγόνου όσο και σκευάσματα που περιέχουν αποκλειστικά προγεσταγόνα, σε ποικίλες μορφές: χάπια, ενδομήτρια συστήματα, εμφυτεύματα, επιθέματα και κολπικούς δακτυλίους. Η λεπτομερής αυτή προσέγγιση επιτρέπει μια πιο ξεκάθαρη κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στο είδος του προγεσταγόνου και στον κίνδυνο καρκίνου μαστού, κάτι που προηγούμενες μελέτες δεν είχαν καταφέρει με την ίδια σαφήνεια.
Στο σύνολο του πληθυσμού παρατηρήθηκαν 16.385 νέα περιστατικά καρκίνου μαστού. Η συγκριτική ανάλυση έδειξε ότι η χρήση οποιουδήποτε τύπου ορμονικής αντισύλληψης συνδέθηκε με μια μέτρια αύξηση κινδύνου. Η αύξηση αυτή αντιστοιχεί σε περίπου 13 επιπλέον περιστατικά καρκίνου μαστού ανά 100.000 γυναίκες ετησίως. Αν και ο σχετικός κίνδυνος φαίνεται αυξημένος, η απόλυτη αύξηση παραμένει μικρή, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για την ορθή ερμηνεία των ευρημάτων.
Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία της μελέτης ήταν η διαφοροποίηση του κινδύνου ανάλογα με το είδος του προγεσταγόνου. Τα σκευάσματα που περιέχουν δεσογεστρέλη ή τον ενεργό της μεταβολίτη, ετονογεστρέλη, εμφάνισαν υψηλότερες τιμές κινδύνου σε σύγκριση με τα αντίστοιχα που βασίζονται στη λεβονοργεστρέλη. Η διαφορά παρατηρήθηκε τόσο στα χάπια όσο και στα εμφυτεύματα, με τα τελευταία να εμφανίζουν από τις υψηλότερες σχετικές αυξήσεις. Αντίθετα, προϊόντα όπως ο κολπικός δακτύλιος με ετονογεστρέλη ή τα χάπια με δροσπιρενόνη δεν έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση, παρά την ευρεία χρήση τους.
Η διάρκεια χρήσης φαίνεται επίσης να παίζειρόλο. Περίοδοιχρήσηςκάτωτουενόςέτουςσυνδέθηκαν με χαμηλή ή μηστατιστικάσημαντική αύξησηκινδύνου, ενώ από τα πέντεέως τα δέκα χρόνια παρατηρήθηκεσταθερή και προοδευτική αύξηση. Ειδικά η δεσογεστρέλη–είτε σε μονοφασικά σκευάσματα προγεσταγόνου είτε σε συνδυασμένες φόρμουλες– εμφάνισε ιδιαίτερα υψηλούς σχετικούς κινδύνους στη μακροχρόνια χρήση.
Σημαντική ήταν επίσης η παρατήρηση ότι οι συνδυασμένες φόρμουλες οιστρογόνου–προγεσταγόνουσυχνάεμφάνιζαν χαμηλότεροκίνδυνοσεσύγκρισημε τα αντίστοιχα προγεσταγονικάσκευάσματα χωρίςοιστρογόνο, ακόμη και όταν περιείχαν τονίδιοτύπο προγεσταγόνου. Τοεύρημα αυτό υποδηλώνειότιτοοιστρογόνο μπορεί να έχειτροποποιητικήδράση, μειώνοντας κάποιες από τις επιδράσειςτου προγεσταγόνουστον μαστικόιστό. Ενισχυτικό αυτούείναι και τογεγονόςότισκευάσματα με χαμηλότερηδόσηοιστρογόνουσεσυνδυασμόμεδεσογεστρέληεμφάνιζαν υψηλότεροκίνδυνο από εκείνα μεμεγαλύτερηδόση.
Όπως συμβαίνει σε κάθε επιδημιολογική μελέτη, υπάρχουν περιορισμοί.
Το πιο κρίσιμο σημείο για τον γενικό πληθυσμό είναι η ορθή αποτίμηση των ευρημάτων. Παρά τα στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα, ο συνολικός κίνδυνος παραμένει μικρός. Οι ορμονικές μέθοδοι αντισύλληψης εξακολουθούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη για τη σωματική και αναπαραγωγική υγεία, όπως η αποφυγή μη προγραμματισμένων κυήσεων και η μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου και ωοθηκών. Η αύξηση του κινδύνου καρκίνου μαστού πρέπει να εκτιμάται πάντα μέσα σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο.
Τα αποτελέσματα τηςμελέτης, όμως, διευκολύνουνμια πιοεξατομικευμένησυζήτηση ανάμεσα σεγυναίκες και επαγγελματίεςυγείας. Γυναίκεςμε αυξημένοκίνδυνογια καρκίνο μαστού, είτελόγωοικογενειακούιστορικούείτελόγωάλλων παραγόντων, ενδέχεται να επωφεληθούν από την αποφυγήσυγκεκριμένωντύπων προγεσταγόνου, όπως η δεσογεστρέλη, ειδικάσε μακροχρόνια χρήση. Αντίθετα, άλλες επιλογές, όπως η λεβονοργεστρέλη ή η δροσπιρενόνη, φαίνεται να παρουσιάζουν χαμηλότερο προφίλκινδύνου.
Σεκάθε περίπτωση, τοσημαντικότεροίσωςσυμπέρασμα είναι ότι η ορμονική αντισύλληψηδεν αποτελείενιαία κατηγορία. Τα διάφορα σκευάσματα δενείναι ισοδύναμα ως προςτις επιδράσειςτουςστον μαστικόιστό, και η επιλογήτους μπορεί πλέον να γίνεται μεμεγαλύτερη ακρίβεια. Η μελέτη προσφέρειμια πολυεπίπεδη βάσηδεδομένων η οποία μπορεί να ενισχύσειτοντρόπο μετον οποίο λαμβάνονται αποφάσειςγύρω από την αντισύλληψη, υπενθυμίζοντας ότι η ενημέρωση και η εξατομίκευσηείναι τοκλειδίγια ασφαλείς και βιώσιμες επιλογές υγείας.
