Ποια είναι η ορθή χρήση του Πελματογράφηματος;
14 Οκτωβρίου 2023, 06:00
Της κ. Ραφαηλίας Θεοδοσίου και του Δρος Ιπποκράτη Πούντου*
Tο πελματογράφημα είναι μια διαγνωστική εξέταση που μετράει την κατανομή των πιέσεων στο πέλμα κατά τη στάση ή/και τη βάδιση και εν συνεχεία τις χαρτογραφεί επάνω σε μια εικονική αναπαράσταση του ποδιού. Πελματογράφους πλέον μπορούμε να βρούμε σε καταστήματα παπουτσιών, αθλητικών ειδών, φαρμακεία, golf clubs και στα γραφεία πολλών παραϊατρικών ειδικοτήτων. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είναι μια εξέταση που πρέπει να γίνεται ανεξέλεγκτα και χωρίς συγκεκριμένες κλινικές ενδείξεις. Πόσο μάλλον δε όταν υπάρχουν σημαντικές διαφορές και δυνατότητες μεταξύ των διαφόρων συσκευών πελματογραφήματος, που μπορούν να αλλοιώσουν το αποτέλεσμα. Ειδικά στην περίπτωση που δεν υπάρχει η κατάλληλη επιστημονική κατάρτιση, θεραπείες βασιζόμενες στο πελματογράφημα, όπως για παράδειγμα η δημιουργία πάτων ή άλλων ορθωτικών ειδών, μπορεί να είναι και επικίνδυνη.
Υπάρχουν πολλών ειδών πελματογράφοι με σημαντικές δυνατότητες και περιορισμούς, αλλά γενικά χωρίζονται σε στατικούς πελματογράφους, δυναμικούς πελματογράφους σταθερής πλατφόρμας καταγραφής και, τέλος, σε δυναμικούς πελματογράφους τύπου έσω-υποδήματος (in-shoe) όπου οι αισθητήρες τοποθετούνται εντός του παπουτσιού. Οι στατικοί πελματογράφοι και τα ποδοσκόπια μας δίνουν πληροφορίες για τις πιέσεις που ασκούνται στο πόδι μονάχα κατά τη διάρκεια της στάσης, δηλαδή σε όρθια θέση. Αυτές οι πληροφορίες δεν θεωρούνται αξιόπιστες, μπορεί να είναι παραπλανητικές και σίγουρα πολλές φορές ελλιπείς. Ως παράδειγμα, μια στατική μέτρηση σε διαβητικούς ασθενείς μπορεί αναδείξει ψευδώς φυσιολογικές πιέσεις παρόλο που μπορεί να υπάρχουν επικίνδυνα αυξημένες και για παρατεταμένο χρόνο πιέσεις κατά τις διάφορες φάσεις της βάδισης (π.χ. κατά την πρώτη ή τρίτη φάση της στάσης της βάδισης που δημιουργεί τα έλκη στα πόδια). Οι δυναμικοί πελματογράφοι σταθερής πλατφόρμας καταγραφής χρησιμοποιούν έναν διάδρομο με αισθητήρες πίεσης οπού επάνω περπατά ο ασθενής για την καταγραφή των πιέσεων. Βασικό́ μειονέκτημα της παραπάνω μεθόδου είναι ότι η μέτρηση γίνεται μόνο για λίγα βήματα, χωρίς να μπορεί πάντα να ανακτηθεί η φυσιολογική́ ταχύτητα βάδισης. Πιο σημαντικό μειονέκτημα είναι το γεγονός ότι η βάδιση γίνεται χωρίς υποδήματα, πράγμα που δεν είναι αντιπροσωπευτικό των πιέσεων που ασκούνται στο πόδι.
Οι πελματογράφοι τύπου in-shoe είναι συσκευές μέτρησης της πελματιαίας πίεσης εντός των παπουτσιών. Επιτρέπουν τη δυναμική καταγραφή́ της πελματιαίας πίεσης στα συνήθη υποδήματα του ασθενή για μεγάλο αριθμό́ βημάτων και για ολόκληρη την επιφάνεια του πέλματος. Έχουν επομένως τη δυνατότητα μιας πιο αξιόπιστης αξιολόγησης του αρχικού προβλήματος. Σε περιπτώσεις όπου ενδείκνυνται η θεραπεία με ορθωτικές συσκευές όπως πάτοι, μπότες και ορθωτικά υποδήματα, οι πελματογράφοι τύπου in-shoe μπορούν να εξασφαλίσουν ότι αυτά είναι τα ενδεδειγμένα και ότι δεν θα επιφέρουν περαιτέρω βλάβη στον ασθενή.
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός από φυσιολογικές ανατομικές παρεκκλίσεις και βλαβες του κάτω μέλους που δημιουργούν διαφοροποιήσεις στη βάδιση και αυξάνουν τις πιέσεις στο πέλμα. Στα εξειδικευμένα Ορθοπαιδικά εξωτερικά ιατρεία που ασχολούνται με την παθολογία του Ποδιού και της Ποδοκνημικής είναι σύνηθες φαινόμενο να έχει γίνει προσπάθεια να θεραπευτεί το πελματογράφημα και όχι ο άρρωστος. Δεν είναι ορθή πρακτική η αλλαγή της εμβιομηχανικής του ποδιού βάσει του πελματογραφήματος γιατί αυξάνονται οι πιθανότητες τραυματισμού και είναι υπαρκτός ο κίνδυνος αντισταθμιστικών κακώσεων (compensatory injuries). Η ερμηνεία του πελματογραφήματος και η κλινική αξιολόγηση από έναν κατάλληλο επαγγελματία υγείας μπορεί να βελτιστοποιήσει τις δυνατότητες αυτής της ιατρικής διαγνωστικής εξέτασης και να εξαλείψει τη λανθασμένη χρήση της.
* Η κ. Ραφαηλία Θεοδoσίου είναι νοσηλεύτρια του Ορθοπαιδικού τμήματος και Ο Δρ Ιπποκράτης Πούντος είναι Ορθοπαιδικός Χειρουργός, Διευθυντής του Τμήματος Ποδοκνημικής & Άκρου Ποδός, στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο
