ΤΕΠΑΚ και ΠΑΣΥΝΜ τίμησαν αφυπηρετήσασες μαίες

Η 5η Μαΐου ορίζεται διεθνώς ως Ημέρα των Μαιών. Η Επιτροπή Μαιών-Μαιευτών του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών, σε συνεργασία με το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ, διοργάνωσαν εκδήλωση με αφορμή τον εορτασμό της Διεθνούς Ημέρας Μαιών για να τιμήσουν τις αφυπηρετήσασες μαίες για την προσφορά τους. 

Στο πλαίσιο της εκδήλωσης παρουσιάστηκε το βιβλίο της Επίκουρης Καθηγήτριας Μαιευτικής Φροντίδας του ΤΕΠΑΚ, Δρος Ελένης Χατζηγεωργίου, με τίτλο «Η Μαιευτική στη Κύπρο: Ιστορική Επισκόπηση». 

Το βιβλίο της Δρος Χατζηγεωργίου φωτίζει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον της μαιευτικής στην Κύπρο. 

Πέραν από ιστορικό ντοκουμέντο, αποτελεί υπενθύμιση του πλούτου, της γνώσης και της φροντίδας που κουβαλά το επάγγελμα της μαίας—ένα επάγγελμα που έχει αναγνωριστεί, και με τη σημαντική συμβολή της χώρας μας σε αυτή την πρωτοβουλία, από την UNESCO ως άυλη πολιτιστική κληρονομιά της ανθρωπότητας. 

Με το φετινό της μήνυμα, η Διεθνής Συνομοσπονδία Μαιών μας καλεί να αναγνωρίσουμε ότι οι μαίες είναι καθοριστικές σε κάθε κρίση. Τα τελευταία χρόνια έχουμε δει πολλές κρίσεις σε διάφορα μέρη του πλανήτη, είτε αυτά χτυπήθηκαν από φυσικές καταστροφές, είτε από την ασχήμια του πολέμου, του ξεριζωμού και των προσφυγικών ροών.  

Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και όταν τα συστήματα υγείας καταρρέουν, οι μαίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όταν μια μάνα φέρνει στο κόσμο μια νέα ζωή.  

Όμως, ο όρος "κρίση" στο φετινό μήνυμα δεν περιορίζεται σε τέτοια συμβάντα και σε στιγμές καταστροφής. 

Σε ένα κόσμο με τεράστιες ανισότητες,  όπου η μητρική και νεογνική θνησιμότητα και νοσηρότητα παραμένουν ακόμα σε αδιανόητα υψηλά επίπεδα σε πολλά μέρη του κόσμου, ο όρος αναφέρεται επίσης στη χρόνια κρίση που επηρεάζει εκατομμύρια γυναίκες, νεογνά και οικογένειες, την οποία εδώ και δεκαετίες διεθνείς οργανισμοί προσπαθούν να αντιμετωπίσουν με ισχυρότερο όπλο την εκπαίδευση περισσότερων μαιών-μαιευτών, την ενδυνάμωση και τον κατάλληλο εξοπλισμό τους ώστε να είναι σε θέση να παρέχουν ασφαλή φροντίδα σε όλα τα πλαίσια ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες γωνίες του πλανήτη,  αποκομμένες από καλά οργανωμένα συστήματα υγείας. 

Παράλληλα,  η φετινή υπενθύμιση ότι οι μαίες είναι καθοριστικές  σε κάθε κρίση μάς καλεί να αναλογιστούμε και τις λιγότερο «ορατές» κρίσεις στο βιομηχανοποιημένο κόσμο και στις χώρες υψηλού εισοδήματος, όπως και η Κύπρος, με την υπερβολική ιατροκοποίηση του τοκετού τις τελευταίες δεκαετίες, την περιθωριοποίηση της μαίας, και την αποδυνάμωση της φυσιολογίας του τοκετού. 

Το φετινό μήνυμα αποκτά ιδιαίτερο νόημα και στην χώρα μας, όπου η θέση της μαίας μέσα στο σύστημα έχει επηρεαστεί από διαδοχικές θεσμικές, κοινωνικές και υγειονομικές κρίσεις, οι οποίες έχουν διαμορφώσει αντιλήψεις και πρακτικές γύρω από το τοκετό.

 Ως Τμήμα Νοσηλευτικής, που φιλοξενεί το πιο παλιό πρόγραμμα εκπαίδευσης μαιευτικής στην Κύπρο, αντιμετωπίζουμε καθημερινά αυτές τις δυσκολίες αφού ακόμα και να ολοκληρώσουν οι φοιτήτριες το πρόγραμμα αποτελεί πρόκληση σε μια χώρα όπου τα ποσοστά καισαρικών ξεπερνούν το 60%. 

Στη χώρα μας, οι μαίες δεν αξιοποιούνται πλήρως και δεν υποστηρίζονται να ασκήσουν όλο το φάσμα των γνώσεων και των δεξιοτήτων τους.

Ο όρος «κρίση» λοιπόν αναφέρεται τόσο στις περιπτώσεις όπου η μαιευτική φροντίδα είναι ελλιπής λόγω ελλείψεων σε μαιευτικό προσωπικό,  όπως επίσης στις περιπτώσεις όπου το μαιευτικό μοντέλο φροντίδας έχει δώσει τη θέση του σε ένα ιατρικοκεντρικό παθοφυσιολογικό μοντέλο του τοκετού. 

Αυτό περιγράφεται πιο χαρακτηριστικά σε μια φράση που ήταν και ο τίτλος ενός πολύ γνωστού άρθρου στο κορυφαίο ιατρικό περιοδικό Lancet: Too little too late – too much too soon. Το πρώτο μισό, «too little too late», αναφέρεται στην πρώτη περίπτωση όπου η ποιοτική μαιευτική φροντίδα δεν είναι διαθέσιμη για εκατομμύρια γυναίκες και νεογνά. Το δεύτερο μισό, «too much too soon», αναφέρεται ακριβώς στην ιατρικοποίηση του τοκετού, την απώλεια εμπιστοσύνης στο σώμα και στις αναίτιες παρεμβάσεις. 

Ο μαίες είναι ο κρισιμότερος πυλώνας για την πρόληψη της αχρείαστης ιατρικοποίησης του τοκετού. 

Βέβαια, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν αρκετές θετικές εξελίξεις, με κυριότερη την έναρξη της κοινοτικής μαιευτικής, που επιτρέπει σε όλες τις εγκύους και νέες μητέρες πρόσβαση σε μαία χωρίς παραπεμπτικό μέσω του ΓεΣΥ, αναγνωρίζοντας έτσι την ίδια την πρόσβαση σε μαία ως δικαίωμα και ως υποχρέωση του συστήματός να την παρέχει. 

Εντούτοις, κάθε πρόοδος συνοδεύεται από νέα εμπόδια, αφού με την απαραίτητη μεν παρουσία  μαίας των μαιών στην κοινότητα, διερευνήθηκε η ήδη υπάρχουσα υποστελέχωση των κλινικών σε  μαιευτικό προσωπικό με αποτέλεσμα συχνά οι μαίες να είναι ακόμα πιο απούσες από τον τοκετό και να μεγαλώνει η απόσταση από το μαιευτικό μοντέλο φροντίδας. 

Με τη συμβολή όλων των εμπλεκόμενων φορέων, το Υπουργείο Υγείας ολοκλήρωσε και δημοσιοποίησε την Εθνική Στρατηγική για την προώθηση του Φυσιολογικού Τοκετού. 

Αυτή είναι η στιγμή να αναρωτηθούμε ως χώρα, ως σύστημα υγείας, ως πολίτες, ως μελλοντικοί γονείς: Τι σύστημα φροντίδας της μητρότητας θέλουμε; Και, πως να διασφαλίσουμε τη θετική εμπειρία τοκετού για κάθε γυναίκα; 

Η μαία δεν είναι μόνο επαγγελματίας υγείας. Είναι σύμμαχος και συνοδοιπόρος της γυναίκας και υπερασπίστρια των δικαιωμάτων της. 

Δεν αρκεί να επικαλούμαστε τους πολύ καλούς επιδημιολογικούς δείκτες μητρικής ή νεογνικής θνησιμότητας. 

Ο πραγματικός δείκτης ποιότητας είναι η βιωμένη εμπειρία των ιδίων των γυναικών – όσο κι αν στη χώρα μας μόλις τώρα ξεκινήσαμε έρευνες ικανοποίησης ως ενσωματωμένο στοιχείο της αξιολόγησης της παρεχόμενης φροντίδας. 

Τα ερευνητικά δεδομένα πάντως από σειρά ερευνητικών μελετών στο τμήμα Νοσηλευτικής για την εμπειρία του τοκετού δεν είναι πάντοτε ενθαρρυντικά.  

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Το Τμήμα Νοσηλευτικής του ΤΕΠΑΚ εύχεται Χρόνια Πολλά στις μαίες και στους μαιευτές της Κύπρου, που αποτελούν όλοι και όλες μέρος της άυλης πολιτιστικής κληρονομίας ως «θεματοφύλακες του μεταμορφωτικού ταξιδιού της ζωής» από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως γράφει η Δρ Χατζηγεωργίου στο βιβλίο της.