Προγεννητική γονεϊκή φυσική δραστηριότητα: H επίδραση της στην υγεία του νεογνού

H συστηματική φυσική δραστηριότητα κατά την περίοδο της κύησης αποτέλεσε αντικείμενο αυξανόμενου επιστημονικού ενδιαφέροντος τις τελευταίες δεκαετίες. Πλήθος ερευνών κατέδειξε ότι η ελεγχόμενη άσκηση στην εγκυμοσύνη συνδέεται με σημαντικά οφέλη τόσο για την έγκυο όσο και για το έμβρυο και την μετέπειτα αναπτυσσόμενη υγεία του νεογνού μέχρι την παιδική ηλικία. Παράλληλα, νεότερα δεδομένα υποδηλώνουν ότι και η φυσική κατάσταση του πατέρα προ της σύλληψης δύναται να επηρεάσει θετικά την εμβρυική ανάπτυξη και το μακροχρόνιο μεταβολικό προφίλ του παιδιού μέσω επιγενετικής. Η χρόνια και περιοδική άσκηση είναι ανοσορρυθμιστική. Η επίδραση της στο ανοσοποιητικό μακροπρόθεσμα έχει ως αποτέλεσμα καλύτερη ανοσολογική απόκριση σε παθογόνα και καθυστέρηση της ανοσολογικής γήρανσης.

Σύμφωνα με μελέτες συστηματικών ανασκοπήσεων και μετα-αναλύσεων, η φυσική δραστηριότητα κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης αποτελεί κλειδί στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών. Η πρόληψη δεν αφορά μόνο την μητέρα αλλά και το αναπτυσσόμενο έμβρυο καθώς και την κατοπινή του ζωή ως νεογνό και αργότερα ως παιδί. Ο προστατευτικός ρόλος της προγεννητικής άσκησης στο παιδί αφορά πρόληψη ασθενειών όπως άσθμα, παχυσαρκία, διαβήτης τύπου ΙΙ και καρδιαγγειακά νοσήματα⁽¹⁾. O γυναικολόγος είναι ο αρμόδιος που μπορεί να δώσει την έγκριση για προγραμματισμένη φυσική δραστηριότητα και ο πιστοποιημένος γυμναστής ο επιβλέπων.

Συνίσταται σωματική δραστηριότητα αντοχής μέτριας έντασης ≥ 150 λεπτών την εβδομάδα με τουλάχιστον 3 συνεδρίες διάρκειας μεγαλύτερης των 30 λεπτών. Έναρξη ή συνέχιση προπόνησης ενδυνάμωσης που περιλαμβάνει τις μεγάλες μυϊκές ομάδες δύο φορές την εβδομάδα είναι επίσης επωφελής. Άλλα οφέλη που θα προκύψουν στο παιδί είναι νευροαναπτυξιακά: Βελτίωση ανώτερων γνωστικών λειτουργιών, μνήμη και καλύτερη ικανότητα μάθησης⁽²⁾. Από την άλλη πλευρά, η καθιστική ζωή της εγκυμονούσας μπορεί να αποβεί επιβλαβής σε μητέρα και παιδί. Είναι καλύτερα να περιορίζεται ο χρόνος αδράνειας της εγκύου σε λιγότερο από 7 ώρες την ημέρα.

Μια πολύ πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025 ⁽³⁾,  έδειξε αυξημένα επίπεδα G-CSF (granulocyte colony stimulating factor) στον πλακούντα ασκούμενης εγκύου. Η G-CSF μπορεί να προάγει την ωρίμανση και την ενεργοποίηση κυττάρων του ανοσοποιητικού συστήματος άρα η υψηλότερη έκφρασή της στην ενδομήτρια φάση μπορεί να σημαίνει καλύτερη «εκκίνηση» για το ανοσοποιητικό του απογόνου. Οπότε υπάρχει η πιθανότητα για αποτελεσματικότερη ανοσολογική απόκριση στις πρώτες λοιμώξεις του νεογνού. Επιπρόσθετα, παρατηρήθηκε στον πλακούντα της ασκούμενης εγκύου χαμηλότερα ποσοστά προ-φλεγμονωδών κυτταροκινών. Αυτό το γεγονός μπορεί να αντικατοπτρίζει ένα ανοσολογικό περιβάλλον το οποίο μπορεί να υποστηρίζει μια πιο ομαλή ανάπτυξη και ωρίμανση του ανοσοποιητικού του παιδιού.

Σε μια άλλη επίσης πολύ πρόσφατη μελέτη του Οκτωβρίου 2025 ⁽⁴⁾ δημοσιεύθηκαν αποτελέσματα που συνδέουν θετική επίδραση ασκούμενου πατέρα (προ-συλληπτικά) προς τους απογόνους του. Η μελέτη αποτελεί προκλινική έρευνα σε εργαστηριακά ποντίκια οπότε θα πρέπει τα αποτελέσματα της να επιβεβαιωθούν και σε ανθρώπους. Τα ευρήματα αυτής της μελέτης έδειξαν ότι οι απόγονοι αρσενικών ποντικιών που είχαν υποβληθεί σε πρόγραμμα άσκησης πριν τη γονιμοποίηση παρουσίασαν βελτιωμένη αντοχή και καλύτερα μεταβολικά χαρακτηριστικά σε σχέση με απογόνους πατέρων που ήταν καθιστικοί. Όταν οι ερευνητές πήραν microRNAs (ρυθμιστές γονιδιακής έκφρασης) από το σπέρμα των ασκούμενων πατέρων και τα ένεσαν σε ζυγωτά ποντικιών από πατέρες μη-ασκούμενους, οι απόγονοι αναπαρήγαγαν σε μεγάλο βαθμό τα πλεονεκτικά χαρακτηριστικά που προέκυψαν από την άσκηση. Η μελέτη διευρύνει την κατανόησή μας για το πώς οι γονείς — και ειδικότερα ο πατέρας — μέσω του τρόπου ζωής πριν τη σύλληψη μπορούν να επηρεάσουν τη φυσιολογία των παιδιών τους πέρα από τα «κλασικά» γονίδια (DNA), μέσω επιγενετικών μηχανισμών. Από σκοπιά δημόσιας υγείας, προτείνεται ότι η ενσωμάτωση της φυσικής δραστηριότητας στους άνδρες πριν τη σύλληψη μπορεί να αποτελεί μία απλή, οικονομική και ελκυστική στρατηγική για τη βελτίωση της υγείας των επόμενων γενεών.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Η συνδυαστική επίδραση της άσκησης και των δύο γονέων φαίνεται να δρα μέσω πολύπλοκων επιγενετικών, ορμονικών και μεταβολικών μηχανισμών, οι οποίοι προάγουν την ομαλή ενδομήτρια ανάπτυξη, τη νευρολογική ωρίμανση και τη φυσιολογική προσαρμογή του νεογνού στο εξωμήτριο περιβάλλον. Καθώς η έννοια του “Developmental Origins of Health and Disease” (DOHaD) κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερη επιστημονική αποδοχή, η κατανόηση του ρόλου που διαδραματίζει η γονεϊκή άσκηση πριν και κατά τη διάρκεια της κύησης αποκτά ιδιαίτερη σημασία για τη δημόσια υγεία και τη διαμόρφωση σύγχρονων οδηγιών πρόληψης.

Παραπομπές:

(1): “Physical activity throughout pregnancy is key to preventing chronic disease”. Reproduction, 2020.

(2): “Beneficial Effects of Maternal Physical Activity during Pregnancy on Fetal, Newborn, and Child Health: Guidelines for Interventions during the Perinatal Period from the French National College of Midwives”. J. Midwifery Womens Health, 2022.

(3): “The effects of a supervised exercise training program during pregnancy on placental cytokines, and the potential role of fetal sex and maternal weight status”. J Sport Health Sci., 2025

(4): “Paternal exercise enhances offspring endurance through sperm microRNAs”. Cell Metab., 2025

“Maternal Exercise during Pregnancy Impacts Motor Performance in 9-Year-Old Children: A Pilot Study” Children (Basel). 2023

Χρίστος Καραΐσκος,  BSc Βιολογία – MSc Ανοσολογία

Πιστοποιημένος από το Υπουργείο Υγείας ως Διευθυντής Κλινικού Εργαστηρίου με ειδικότητα «Ανοσολογία».