Ο ρόλος της ιατρικής απεικόνισης στην ογκολογία

Ο καρκίνος, στις περισσότερες από 200 μορφές του, είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Εκτός από τη συνεχιζόμενη αναζήτηση θεραπείας, γίνονται τεράστιες παγκόσμιες προσπάθειες για τη βελτίωση της πρόληψης, της ανίχνευσης και της διάγνωσης του καρκίνου, ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτής της προόδου, σημειώνεται στον τομέα της ιατρικής απεικόνισης. Αν και η ογκολογία είναι ο κλάδος της ιατρικής που παραδοσιακά ασχολείται με τον καρκίνο, η σύγχρονη φροντίδα του καρκίνου, είναι ένα συλλογικό εγχείρημα και οι ειδικοί στην ιατρική απεικόνιση είναι βασικά μέλη της ομάδας.

Αναφέρει ο κ. ο Θεοδόσιος Αλεξόπουλος, γιατρός ακτινολόγος, υπεύθυνος Ακτινοδιαγνώστης Αξονικής Στεφανιογραφίας:

"Είναι πολύ μεγάλη η αξία της ιατρικής απεικόνισης στην αναγνώριση πρώιμων εκδηλώσεων της νόσου. Οι ειδικοί της ιατρικής συμφωνούν ότι οι περισσότεροι καρκίνοι μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά, εάν εντοπιστούν έγκαιρα. Η έγκαιρη ανίχνευση και πρόληψη της νόσου, έχει καταστεί ζωτικής σημασίας για την καταπολέμηση του καρκίνου, ειδικά σε άτομα με υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης κακοήθειας, ένα μέρος του γενικού πληθυσμού που θα συνεχίσει να αυξάνεται παγκοσμίως τις επόμενες δεκαετίες.

Η πολυτομική αξονική τομογραφία,  ένα εργαλείο ψηφιακής απεικόνισης που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία τρισδιάστατων εικόνων με βάση τις ακτίνες Χ, έχει δείξει τη δύναμή της σε ποικίλες εφαρμογές, όπως ο προσυμπτωματικός έλεγχος του καρκίνου του παχέος εντέρου. Η  αξονική κολονοσκόπηση χρησιμοποιείται πλέον συχνά στην ανίχνευση προ-κακοήθων βλαβών, των λεγόμενων πολυπόδων, στο παχύ έντερο.

Τα οφέλη του προσυμπτωματικού ελέγχου, έχουν αποδειχθεί επανειλημμένα από την εφαρμογή τους στον καρκίνο του μαστού. Ο προσυμπτωματικός έλεγχος με μαστογραφία, συνέβαλε στη μείωση της θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού κατά 30%, σύμφωνα με τη μεγάλη μελέτη «Swedish Two-County Trial», η οποία διεξήχθη για σχεδόν τρεις δεκαετίες.

Η πρόσφατη μελέτη National Lung Screening Trial (NLST) στις Ηνωμένες Πολιτείες, έδειξε μείωση 20% στη θνησιμότητα από καρκίνο του πνεύμονα, μεταξύ των βαρέων καπνιστών που υποβλήθηκαν σε έλεγχο με χαμηλής δόσης πολυτομική  αξονική τομογραφία, σε σύγκριση με αυτούς που υποβλήθηκαν σε έλεγχο με παραδοσιακή ακτινογραφία θώρακα.

Στις γυναίκες με κίνδυνο καρκίνου κατά τη διάρκεια της ζωής τους, μεγαλύτερο ή ίσο του 20%, όπως οι γυναίκες με γενετική προδιάθεση, συνιστάται η εξέταση μαστού με μαγνητική τομογραφία μαστών (MRI).

Άτομα με κίρρωση του ήπατος και/ή ιό της ηπατίτιδας Β ή C, θα πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο με πολυτομική αξονική τομογραφία τριών φάσεων για την ανίχνευση τυχόν ύποπτων σημείων καρκίνου του ήπατος.

Οι ακτινολόγοι χρησιμοποιούν ολοένα και περισσότερο στρατηγικές μείωσης της δόσης ακτινοβολίας, οι οποίες ελαχιστοποιούν τους πιθανούς κινδύνους της ακτινοβολίας σε μεθόδους απεικόνισης που βασίζονται σε ακτίνες Χ, χωρίς να διακυβεύεται η ποιότητα της εικόνας.

Διάγνωση και σταδιοποίηση

Η απεικόνιση παίζει σημαντικό ρόλο στην ανίχνευση του καρκίνου, καθώς παρέχει μια λεπτομερή εικόνα για την ακριβή θέση και την έκταση της νόσου. Η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία, προσφέρει ένα ευρύ φάσμα μεθόδων απεικόνισης στους ακτινολόγους. Γνωστές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την ανίχνευση του καρκίνου, είναι ο υπέρηχος (US), η αξονική τομογραφία (CT), η μαγνητική τομογραφία (MRI) και η ψηφιακή μαστογραφία (MAMMO).

Σε πολλές περιπτώσεις, ο καρκίνος εντοπίζεται με βάση την ανακάλυψη εστιακών ανωμαλιών στην εμφάνιση των μαλακών ιστών και οστών. Υπάρχουν όμως και τεχνικές λειτουργικής απεικόνισης, οι οποίες ανιχνεύουν φυσιολογικές ή λειτουργικές αλλαγές, όπως συγκεκριμένες αλλαγές στη ροή του αίματος, που μπορεί επίσης να υποδηλώνουν την παρουσία καρκίνου.

Ένα πολλά υποσχόμενο σύνολο τεχνικών απεικόνισης, είναι διαθέσιμο στους ακτινολόγους μέσω των μεθόδων μοριακής απεικόνισης, η οποία διαφέρει από την παραδοσιακή απεικόνιση στο ότι οι ανιχνευτές βιοδεικτών χρησιμοποιούνται για τη στόχευση συγκεκριμένων περιοχών ή ύποπτων ευρημάτων. Σε σύγκριση με άλλες μεθόδους που δείχνουν αλλαγές στο μέγεθος, την πυκνότητα ή την περιεκτικότητα σε νερό, ο ακτινολόγος μπορεί να παρατηρήσει μοριακές αλλαγές, που ανοίγουν ένα εντελώς νέο πεδίο δυνατοτήτων, όπως η έγκαιρη ανίχνευση και η καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης του όγκου. Μία από τις πιο πολλά υποσχόμενες τεχνικές μοριακής απεικόνισης, είναι η τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET), η οποία συνδυάζεται συχνότερα με CT (PET-CT).

Μόλις γίνει μια ιστολογική διάγνωση, η απεικόνιση είναι το βασικό διαγνωστικό εργαλείο που χρησιμοποιείται για τη σταδιοποίηση του καρκίνου, δηλαδή για να προσδιοριστεί ακριβώς πού βρίσκεται ο πρωτοπαθής όγκος και πόσο έχει εξαπλωθεί ο καρκίνος. Η ακριβής σταδιοποίηση, είναι απαραίτητη για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

Η CT, το PET-CT και ολοένα και περισσότερο η μαγνητική τομογραφία, είναι ίσως οι πιο συχνά χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για την σταδιοποίηση της νόσου, ιδιαίτερα όπου απαιτείται εξέταση ολόκληρου του σώματος. Βεβαίως χρησιμοποιούνται συχνά και άλλες τεχνικές, όπως ο υπέρηχος, η ακτινογραφία και η μαστογραφία.

Για να απαντήσει σε διαφορετικές ερωτήσεις, ο ακτινολόγος μπορεί να χρησιμοποιήσει όλες τις τεχνικές απεικόνισης. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει μία τέλεια εξέταση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο συνδυασμός εξετάσεων είναι η ενδεδειγμένη στρατηγική, ακόμα κι αν η αξονική τομογραφία είναι το σύνηθες σημείο εκκίνησης.

Παρακολούθηση θεραπείας με απεικονιστικές μεθόδους

Μόλις εντοπιστεί και σταδιοποιηθεί ο καρκίνος, οι γιατροί μπορούν να προχωρήσουν στη θεραπεία. Οι τεχνικές απεικόνισης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της θεραπείας, η οποία επιτρέπει στους γιατρούς να αξιολογήσουν την επιτυχία του θεραπευτικού σχεδίου από την αρχή.

Για τον σκοπό αυτό, έχουν αναπτυχθεί διάφορα μοντέλα κριτηρίων απόκρισης, από τα οποία το πιο συχνά χρησιμοποιούμενο είναι το μοντέλο RECIST (Response Evaluation Criteria In Solid Tumours). Γίνεται μια αρχική σάρωση με CT ή MRI πριν από την έναρξη της θεραπείας, με την οποία θα συγκριθούν οι μετέπειτα σαρώσεις.

Όταν τελειώσει η πορεία της θεραπείας, γίνεται μια τελική εξέταση για να εκτιμηθεί εάν η ανταπόκριση του καρκίνου στη θεραπεία ήταν πλήρης, μερική ή μηδενική. Οι πληροφορίες σχετικά με την ανταπόκριση στη θεραπεία, είναι ζωτικής σημασίας για τους ιατρούς, καθώς μπορούν να τις χρησιμοποιήσουν για να σχεδιάσουν τα επόμενα βήματα, δηλαδή εάν ο ασθενής χρειάζεται περαιτέρω θεραπεία ή στην καλύτερη περίπτωση απλά παρακολούθηση, εάν οι όγκοι έχουν εξαλειφθεί.

Επεμβατική ακτινολογία κι ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές

Τα τελευταία χρόνια, ένας αυξανόμενος αριθμός θεραπειών με καθοδήγηση εικόνας έχει διευρύνει το φάσμα των επιλογών θεραπείας του καρκίνου. Αντί να πραγματοποιηθεί μία παραδοσιακή επέμβαση, ένας επεμβατικός ακτινολόγος θα χρησιμοποιήσει απεικονιστική μέθοδο (US, CT, MRI, Fluoroscopy) για να καθοδηγήσει έναν καθετήρα ή μια βελόνα στο σημείο της πάθησης  για να χορηγήσει έναν θεραπευτικό παράγοντα.

Για παράδειγμα, σε μια προσέγγιση που ονομάζεται θερμική κατάλυση (thermal ablation), η απεικόνιση χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση μιας βελόνας σε έναν όγκο και στη συνέχεια εφαρμόζονται ακραίες θερμοκρασίες μέσω της βελόνας για την καταστροφή του όγκου. Η θερμική κατάλυση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία καρκίνων στο νεφρό, το ήπαρ ή τον πνεύμονα, μεταξύ άλλων σημείων.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Στον εμβολισμό κλάδων της ηπατικής αρτηρίας, μια θεραπεία για όγκους του ήπατος, η απεικόνιση χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση ενός καθετήρα στην ηπατική αρτηρία και στη συνέχεια εγχέονται σωματίδια για να εμποδίσουν τη ροή του αίματος στον όγκο".