Η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει πολλά στα παιδιά αν την αξιοποιήσουμε σωστά

24 Δεκεμβρίου 2025, 09:00

Η καθηγήτρια Ψυχολογίας του UC Berkeley, AlisonGopnik, μίλησε στη φετινή διάλεξη Berkeley Social SciencesDistinguishedFacultyLecture για το τι μπορεί να μας διδάξει η ανάπτυξη των παιδιών σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και, αντιστρόφως, τι μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να μας αποκαλύψει για το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος. Η Gopnik αμφισβήτησε τη διαδεδομένη αντίληψη περί «γενικής νοημοσύνης», δηλαδή την ιδέα ότι η νοημοσύνη αποτελεί ένα ενιαίο, μετρήσιμο χαρακτηριστικό που κάποιοι έχουν περισσότερο και άλλοι λιγότερο. Αντίθετα, πιστεύει ότι η νοημοσύνη αναδύεται από ένα σύνολο διαφορετικών ικανοτήτων. Παρουσίασε τρεις αλληλένδετες μορφές νοημοσύνης: Την εξερεύνηση, την αξιοποίηση και την ενδυνάμωση.

Όπως εξήγησε, η κοινή αντίληψη για τη νοημοσύνη λειτουργεί σαν ένας «λαϊκός μύθος»: Μία αόριστη ουσία που υποτίθεται πως κατέχουν περισσότερο ή λιγότερο ορισμένα άτομα, τα οποία και «αξίζουν» περισσότερη επιβράβευση. Στην πραγματικότητα, όμως, οι άνθρωποι αποτελούνται από πολλές, ποικίλες μορφές νοημοσύνης· χαρακτηριστικά που παρουσιάζονται ως αδυναμίες μπορεί να είναι στην ουσία σημαντικές δυνάμεις.

Σύμφωνα με την Gopnik, οι τρεις μορφές νοημοσύνης αντανακλούν την πορεία της ανθρώπινης ζωής. Η εξερεύνηση χαρακτηρίζει την παιδική ηλικία, ωθώντας τα παιδιά να μαθαίνουν μέσα από το παιχνίδι, το πείραμα και τη δοκιμή νέων ιδεών. Η αξιοποίηση εκδηλώνεται έντονα στην ενήλικη ζωή, όταν οι άνθρωποι επικεντρώνονται σε στόχους, παραγωγή και επίλυση προβλημάτων. Τέλος, η ενδυνάμωση αποτελεί γνώρισμα της ώριμης ηλικίας, συνδέεται με τη σοφία και επιτρέπει τη μεταβίβαση γνώσης και εμπειρίας στις επόμενες γενιές.

«Σε αντίθεση με την τεχνητή νοημοσύνη, η ανθρώπινη νοημοσύνη παίρνει διαφορετικές μορφές σε διαφορετικά στάδια της ζωής», τόνισε. «Αυτές οι συμπληρωματικές μορφές νοημοσύνης είναι που καθόρισαν την επιτυχία του ανθρώπινου είδους».

Η Gopnik εισήγαγε επίσης την φροντίδα ως μια μοναδική και συχνά παραμελημένη μορφή νοημοσύνης. Αν και παραδοσιακά θεωρείται «δευτερεύουσα», στην πραγματικότητα αποτελεί θεμέλιο για την ανάπτυξη της αυτονομίας των παιδιών. Η ικανότητα ενός ενήλικα να φροντίζει, να προστατεύει και να καθοδηγεί επιτρέπει στα παιδιά να εξερευνούν με ασφάλεια τον κόσμο και να οικοδομούν τις δεξιότητες που χρειάζονται για να επιδιώξουν τους δικούς τους στόχους.

Αυτή η μορφή φροντίδας δεν περιορίζεται αποκλειστικά στη σχέση γονέα-παιδιού. Όπως εξήγησε η Gopnik, εμφανίζεται εξίσου στις σχέσεις δασκάλων-μαθητών, γιατρών-ασθενών, αλλά και στη δυναμική ανάμεσα σε νέους και ηλικιωμένους. Η φροντίδα λειτουργεί ως μηχανισμός μεταφοράς γνώσης και υποστήριξης, επιτρέποντας στην επόμενη γενιά να αναπτυχθεί.

Η Gopnik συνέδεσε αυτές τις ιδέες με την τεχνητή νοημοσύνη, επισημαίνοντας ότι το πώς αναπτύσσεται η AI σχετίζεται βαθιά με τον τρόπο που μαθαίνουν τα παιδιά. Όπως τα παιδιά δεν πρέπει να βασίζονται αποκλειστικά στην εξωτερική επιβράβευση, έτσι και η τεχνητή νοημοσύνη δεν πρέπει να εκπαιδεύεται μόνο μέσω εξωτερικών ενισχύσεων.

Αν η AI αποκτήσει μεγαλύτερη αυτονομία, θα χρειαστεί και εκείνη μορφές καθοδήγησης και φροντίδας. Όπως η φροντίδα καλλιεργεί την ανθρώπινη νοημοσύνη, μπορεί να είναι κρίσιμη και για τη δημιουργία συστημάτων AI που θα ευθυγραμμίζονται με τις ανθρώπινες αξίες. Η Gopnik υποστήριξε ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης είναι ένας νέος τρόπος μετάδοσης πληροφοριών, αντίστοιχος με τον ρόλο που έχουν οι ηλικιωμένοι σε μια κοινωνία. Αυτός ο τρόπος μετάδοσης, όμως, μπορεί να έχει τόσο θετικές όσο και αρνητικές συνέπειες.