Παιδική φτώχεια: Επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και ανάπτυξη των παιδιών

Η παιδική φτώχεια και οι σοβαρές επιπτώσεις της στην ψυχική υγεία των παιδιών βρέθηκαν στο επίκεντρο του ετήσιου συνεδρίου του Εθνικού Δικτύου ενάντια στη Φτώχεια Κύπρου (ΕΦΕΔ), που πραγματοποιήθηκε στο Πανεπιστήμιο Frederick στην Λευκωσία, συγκεντρώνοντας εκπροσώπους από αρμόδιους φορείς, ακαδημαϊκούς, επαγγελματίες ψυχικής υγείας και οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

Οι ομιλητές ανέδειξαν τις πολλαπλές διαστάσεις του φαινομένου, από την οικονομική ανασφάλεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό μέχρι τις ψυχολογικές συνέπειες στα παιδιά και τις οικογένειές τους, ενώ υπογράμμισαν την ανάγκη για στοχευμένες κοινωνικές παρεμβάσεις και πολιτικές πρόληψης που θα διασφαλίσουν ίσες ευκαιρίες για όλα τα παιδιά.

Ο Καθηγητής Ψυχιατρικής και Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, Δρ. Χρήστος Παναγιωτόπουλος αναφέρει πως τα σχολεία χρειάζεται να είναι πολυδύναμα κέντρα και όχι απλά εκπαιδευτικά.

Σχετικά με την ψυχική ανθεκτικότητα σημείωσε πως ορίζεται ως «η δυνατότητα του ανθρώπου/ παιδιού να μπορεί να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση στην ζωή του».

Παράγοντες που επηρεάζουν την ψυχική ανθεκτικότητα των παιδιών

Όπως σημειώνει, οι παράγοντες αυτοί μπορεί να είναι οικογενειακοί, εξηγώντας πως ένα ισορροπημένο οικογενειακό περιβάλλον, ακόμη και αν υπάρχουν συνθήκες φτώχειας, μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη της ψυχικής ανθεκτικότητας του παιδιού.

Ο κ. Παναγιωτόπουλος υπογραμμίζει πως σημαντικό ρόλο έχουν επίσης και οι ατομικοί, κοινωνικοί και κοινοτικοί παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου των φίλων, τα κοινωνικά δίκτυα και της «αίσθησης του ανήκειν».

Συστημικά χαρακτηριστικά ψυχικής ευαλωτότητας 

Όπως σημειώνει σε σχέση με τα συστημικά χαρακτηριστικά που οδηγούν στην ψυχική ευαλωτότητα των παιδιών, αυτά μπορεί να είναι τα ίδια χαρακτηριστικά που φέρουν τα παιδιά.

Υπογραμμίζει πως σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας γονέων, κηδεμόνων και φροντιστών, όπως και οι στάσεις και οι αντιλήψεις των γονέων/κηδεμόνων απέναντι σε διάφορα θέματα.

Τονίζει, πως σύμφωνα με έρευνα που διεξάχθηκε, οι φορείς εντόπισαν ότι τα παιδιά δεν γνώριζαν ότι μπορούν να αποταθούν και αλλού εκτός από την αστυνομία για προβλήματα που μπορεί να βίωναν στο σπίτι τους.

Τι είναι το πρόγραμμα «Ιστός»

Αναφορά κατά τη συζήτηση, έγινε στο πρόγραμμα «Ιστός» το οποίο επιχορηγείται από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου και το Υπουργείο Παιδείας και το οποίο εντόπισε μια σοβαρή ομάδα πληθυσμού μέσα στα σχολεία, που είτε κάνει χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών, είτε κινδυνεύει να οδηγηθεί σε εξαρτητικές συμπεριφορές.

Όπως τονίστηκε, η χρήση εξαρτήσεων δεν αφορά μόνο τα ναρκωτικά, αλλά και τα ενεργειακά ποτά και τον τζόγο.

Ένας από τους στόχους του προγράμματος, είναι η πρόληψη, η μείωση και η εξάλειψη παραγόντων ευαλοτώτητας, μέσω έγκαιρων εντοπισμών παιδιών ηλικίας 11 έως 18, που διατρέχουν κίνδυνο να εγκαταλείψουν το σχολείο.

Με την σειρά της η Δρ. Άννα Παραδεισιώτη, Διευθύντρια Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (ΔΥΨΥ), τόνισε πως το ποσοστό εφήβων ηλικίας 14 ετών που στατιστικά εμφανίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, βρίσκεται στο 50%.  

«Είναι πολύ χαμηλό το όριο που ξεκινούν οι ψυχικές ασθένειες και θα πρέπει να γίνουν όλες οι προληπτικές δράσεις και στα νηπιαγωγεία», αναφέρει χαρακτηριστικά η κ. Παραδεισιώτη.

Σημείωσε ότι στα δικαιώματα όλων των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, περιλαμβάνεται η όσο το δυνατόν απρόσκοπτη πρόσβαση στο σύστημα υγείας.

Το οικονομικό και κοινωνικό βάρος της νοσηλείας παιδιών με ψυχικά προβλήματα

Ωστόσο, υπάρχουν προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία είναι πολύ σοβαρά, και δυσκολευόμενοι να τα διαχειριστούν στο επίπεδο της οικογένειας, τα παιδιά χρειάζονται νοσηλεία, όπως ανέφερε.

Όπως σημειώνει η κ. Παραδεισιώτη, η νοσηλεία προϋποθέτει οι γονείς να σταματήσουν προσωρινά να εργάζονται για να συμπαρασταθούν στο παιδί τους, ή μπορεί να χρειαστεί να μεταβούν στο εξωτερικό, προκαλώντας επιβράδυνση σε όλο το οικογενειακό σύστημα.

Τονίζει, πως υπάρχει ακόμη μερίδα ατόμων που επωμίζονται οικονομικό βάρος για να βρουν μακροχρόνιες θεραπευτικές λύσεις στα προβλήματα τους.

Σημειώνει πως υπάρχουν και υπηρεσίες οι οποίες είναι απομακρυσμένες ή υποβαθμισμένες χωρίς υπηρεσίες, εντείνοντας την ανισότητα.

Στρατηγική και δράσεις για την παιδική προστασία

Η κ. Νίκη Οδυσσέως, Πρώτη Λειτουργός Κοινωνικών Υπηρεσιών και Προϊστάμενη του Τομέα Παιδιών υπό Φροντίδα, Υιοθεσίας και Παραβατικότητας, ανέφερε πως το έργο της αναδιάρθρωσης των υπηρεσιών το οποίο εντάσσεται στο πρόγραμμα πολιτική συνοχής «ΘΑλΕΙΑ», διαθέτει δράσεις που αφορούν τα παιδιά.

Συγκεκριμένα, η πρώτη δράση αφορά την ανάπτυξη της πρώτης εθνικής στρατηγικής και σχεδίου δράσης για την παιδική προστασία, η δεύτερη το πρόγραμμα συνοδών και μεντόρων και η τρίτη αφορά την ανάπτυξη εργαλείου αξιολόγησης της επικινδυνότητας και του καθορισμού του βέλτιστου συμφέροντος του παιδιού σε οικογένειες υψηλού κινδύνου. 

Το ετήσιο συνέδριο του ΕΔΕΦ ανέδειξε ότι η παιδική φτώχεια δεν αποτελεί μόνο οικονομικό ζήτημα, αλλά έχει βαθιές συνέπειες στην ψυχική υγεία και στην ανάπτυξη των παιδιών.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Οι συμμετέχοντες στη συζήτηση, τόνισαν την ανάγκη για ολιστική προσέγγιση, που συνδυάζει πρόληψη, έγκαιρη παρέμβαση και υποστήριξη των οικογενειών, καθώς και τη σημασία της ισότιμης πρόσβασης σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.

Της Τζούλιας Σουππουρή