Διαστάσεις προσλαμβάνει η παιδική παχυσαρκία

Η έλλειψη ορθών διατροφικών συνηθειών και άσκησης είναι οι αιτίες για τα μεγάλα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Κύπρο.

Για το 2018 δύο στα 10 παιδιά είναι παχύσαρκα και τέσσερα στα δέκα είναι υπέρβαρα σύμφωνα με τα στοιχεία της πρωτοβουλίας επιτήρησης της παιδικής παχυσαρκίας (cosi) και του παγκόσμιου οργανισμού υγείας (ΠΟΥ).

Όπως καταδεικνύει η έρευνα, το 21% των αγοριών (ηλικίας 6-9 ετών) στην Κύπρο είναι παχύσαρκα και το 43% υπέρβαρα.

Τα κορίτσια, σε ποσοστό 19% είναι παχύσαρκα και σε ποσοστό 43% είναι υπέρβαρα.

Τα στοιχεία αυτά αφορούν στην περίοδο 2015-2017. Ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι 13,4% και 9,9%, αντίστοιχα.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής παχυσαρκίας στην Κύπρο τα έχουν παιδία ηλικίας 6-9 ετών

Τα πιο χαμηλά ποσοστά παχυσαρκίας σημειώθηκαν στη Γαλλία, τη Νορβηγία, την Ιρλανδία, τη Λετονία και τη Δανία, με ποσοστά 5-9%, σύμφωνα με την έρευνα COSI.

Γιατί στην Κύπρο έχουμε αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας;

Η πρόεδρος του συνδέσμου διαιτολόγων και διατροφολόγων Κύπρου Ελένη Ανδρέου μιλώντας στο YgeiaWatch εξήγησε τους λόγους γιατί στη χώρα μας έχουμε υψηλά ποσοστά παχυσαρκίας παραθέτοντας στοιχεία από μελέτες που έγιναν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Όπως ανέφερε η κ. Ανδρέου, το 77% των παιδιών δεν τρώει σχεδόν ποτέ μαζί με τους γονείς του και περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι.

 Αυτό έχει ως αποτέλεσμα συχνά το φαγητό που τρώνε να μην ελέγχεται όσο πρέπει από τους γονείς, ως προς την ποσότητα και την ποιότητα του.

Η κ. Ανδρέου σημείωσε επίσης ότι το 25-48% των παιδιών ίσως να μην ενημερωθεί για θέματα διατροφής από τους γονείς του.

Ένας άλλος λόγος που συμβάλλει στα αυξημένα ποσοστά παχυσαρκίας στη χώρα μας είναι ότι το «σπιτικό» φαγητό αποτελεί για πολλά νοικοκυριά μια συνήθεια όχι καθημερινή, η ακόμα και μια πολυτέλεια.

«Η μητέρα δουλεύει, είναι πολυάσχολη, και η εύκολη λύση του φαγητού από έξω γίνεται όλο και περισσότερο συνήθεια για τη σύγχρονη οικογένεια».

Όπως διαφαίνεται από την έρευνα του ΠΟΥ τα παιδιά φαίνεται ότι κατά 63% καταναλώνουν πολύ κρέας και κατά 51% ότι δεν καταναλώνουν πολλά όσπρια και χόρτα.

Η νέα διατροφική μάστιγα της εποχής είναι τα ταχυφαγεία αφού το ποσοστό των παιδιών που τρώνε σε ταχυφαγεία τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα είναι 7-42%.

«Το είδος της τροφής που προσφέρεται και καταναλώνεται σε αυτούς τους χώρους είναι αυξημένο σε περιεκτικότητα σε λίπος, αλάτι και ζάχαρη όπως των χάμπουργκερ, των τηγανητών και των αναψυκτικών και αυτό μπορεί να συμβάλει στην παιδική παχυσαρκία και τα περισσότερα από τα παιδιά προτιμούν το φαγητά από έξω από το σπιτικό φαγητό, μια και αναζητούν διαρκώς γεύσεις έντονες», εξήγησε η κ. Ανδρέου.

Ως εκ τούτου τα παιδιά καταναλώνουν όλο και λιγότερο σαλάτες, λαχανικά και όσπρια, ενώ είναι σχεδόν καθημερινή η κατανάλωση κρέατος, στη μια ή την άλλη μορφή.

Η κ. Ανδρέου ανέφερε χαρακτηριστικά ότι από το 1984 μέχρι το 2000 υπήρξε μια αύξηση στην κατανάλωση έτοιμου φαγητού κατά 956%!

Ένοχα για τη παχυσαρκία και τα αναψυκτικά 

Ένοχα για την παιδική παχυσαρκία φαίνεται να είναι και τα αναψυκτικά αφού επίσημα στοιχεία για τις ΗΠΑ το 1991-1995 δείχνουν ότι η μέση ημερήσια κατανάλωση αναψυκτικών στους εφήβους αυξήθηκε από 345 σε 570 ml.

Με τη λήψη αναψυκτικών το άτομο επιβαρύνεται θερμιδικά με πάνω από 200 έξτρα θερμίδες ημερησίως, συμβάλλοντας έτσι στην αύξηση της παχυσαρκίας, διευκρίνησε η κ. Ανδρέου.

Η διατροφή στα σχολεία είναι επίσης ένας παράγοντας που συμβάλει στην παιδική παχυσαρκία αφού διατροφή στα σχολεία από τα κυλικεία μπορεί να μην είναι η κατάλληλη λόγω διάφορων παρεμβολών παρόλο που είναι ελεγχόμενη από επιτροπή που συμμετέχει και ο σύνδεσμος διαιτολόγων και διατροφολόγων Κύπρου.

Όπως είπε η κ. Ανδρέου «φαίνεται ότι μαθητές αγοράζουν σνακς (γαριδάκια, πατατάκια κ.ά) σε ποσοστό 49-56%, προϊόντα με πολύ ζάχαρη σε ποσοστό 36-65%, χυμούς μη φυσικούς με προσθήκη ζάχαρης (τύπου νέκταρ) σε ποσοστό 53-57%.

Ακόμη, μεγάλο ποσοστό των παιδιών προμηθεύεται για κολατσιό για το σχολείο είδη τροφής τα οποία δεν θα έπρεπε να διατίθενται από τα σχολικά κυλικεία σύμφωνα με τον νόμο που έχει ψηφιστεί εδώ και καιρό.

Σύμφωνα με έρευνα του ΤΕΠΑΚ, 83% των σχολικών κυλικείων πρόσφεραν προς πώληση είδη εκτός τιμοκαταλόγου, 46% πρόσφεραν προϊόντα με σφολιάτα, που απαγορεύεται, και 22% παρασκεύαζαν σάντουιτς εκτός προδιαγραφών.

Η κ. Ανδρέου τόνισε τη σημαντικότητα του ρόλου του γονέα στη διατροφή του παιδιού, τόσο για να του δώσει συμβουλές για το πώς να τρέφεται σωστά, όσο και για την ετοιμασία ενός ισορροπημένου και υγιεινού πρωινού, είτε στο σχολείο, είτε στο σπίτι.

Πως μπορούμε να προλάβουμε την παιδική παχυσαρκία;

Η λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας για τα παιδιά και για τους ενήλικες είναι σύνθετη και δύσκολη.

Δεν είναι θέμα μόνο να πιέσουμε και να πείσουμε τα παιδιά να μην τρώνε πολύ. Είναι ένα πρόβλημα που για να λυθεί απαιτεί την παρέμβαση της πολιτείας, του σχολείου, των γονέων, συμφώνα με την κ. Ανδρέου

Οι γονείς θα πρέπει να ενδιαφερθούν περισσότερο για το τι τρώνε τα παιδιά τους στο σπίτι αλλά και στο σχολείο. Πρέπει από μικρά να τα εκπαιδεύσουν σε όλες τις γεύσεις και όλα τα τρόφιμα ώστε να είναι αποδεκτά από αυτά, όταν το φαγητό γίνει συνειδητή και αυτόνομη διαδικασία, σημειώνει.

Το μαγειρεμένο φαγητό με τη σαλάτα θα πρέπει να υπάρχει καθημερινά (ή σχεδόν καθημερινά) στο τραπέζι και η λύση του «έτοιμου φαγητού» θα πρέπει να περιορίζεται σε ελάχιστες ειδικές μέρες, όταν οι υποχρεώσεις δεν αφήνουν χρονικά περιθώρια για μαγειρική παρασκευή, εξηγεί η κ. Ανδρέου.

Ακόμη οι γονείς θα πρέπει να ενδιαφέρονται για το τι τρώνε στο σχολείο ή στις εξόδους τους τα παιδιά, ώστε να μη μάθουν τα παιδιά στην εύκολη επιλογή του fast food και της υποκατάστασης του σπιτικού φαγητού από χαμηλής θρεπτικής αξίας τρόφιμα και σνακ, διευκρινίζει.

«Μάθετε τα παιδιά να τρώνε σαλάτες και φρούτα, να προτιμούν τους φυσικούς χυμούς από τα αναψυκτικά, να προτιμούν μια φέτα ψωμί με μέλι από μια τυρόπιτα και να τρώνε εξίσου τα όσπρια με το κρέας», είπε χαρακτηριστικά.

Κάτι άλλο που θα μπορούσαμε να αποφύγουμε είναι η επιβράβευση του παιδιού για τις επιδόσεις του στο σχολείο ή αλλού με την προσφορά σοκολάτας, άλλων γλυκών ή με την έξοδο σε κάποιο ταχυφαγείο, με την κατανάλωση των «παιδικών μενού», που αυτά παρέχουν.

Επειδή η παχυσαρκία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της κακής διατροφής αλλά και της περιορισμένης άσκησης θα πρέπει να ωθήσουν τα παιδιά να γίνουν πιο δραστήρια. Αν και ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών γίνεται όλο και λιγότερος, είναι σίγουρο ότι τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια μπορεί να ασχοληθούν πιο συστηματικά με κάποια ήπια μορφή άσκησης.

Τελευταία στοιχεία έχουν δείξει μεγάλη αύξηση των ωρών τηλεθέασης, που είναι συνδυασμός ακινησίας με σύγχρονη κατανάλωση σνακ, που είναι υψηλά σε θερμίδες, λίπος και αλάτι. «Κλείστε την τηλεόραση και ασχοληθείτε περισσότερο με τα παιδιά», συμβουλεύει η κ. Ανδρέου.

Εξίσου σημαντικό μερίδιο ευθύνης έχει και η πολιτεία αφού ο έλεγχος στις καντίνες, η εφαρμογή των ειδικών μαθημάτων πάνω σε θέματα διατροφής, ο περιορισμός της διαφημιστικής καμπάνιας των αλυσίδων «έτοιμου φαγητού» καθώς και των επιβαρυντικών σνακ (γαριδάκια, σοκολάτες, μπισκότα, χυμοί και αναψυκτικά), ειδικά σε ώρες τηλεθέασης παιδικής ζώνης είναι λύσεις που θα συμβάλλουν με τα παραπάνω στη μείωση της παχυσαρκίας στις παιδικές ηλικίες.

Η κ. Ανδρέου τόνισε τη σημαντικότητα της δράσης της κεντρικής επιτροπής έλεγχου σχολικών κυλικείων (ΚΕΕΣΚ) του υπουργείου παιδείας επισημαίνοντας ότι πρέπει να συνεχίσει και να ενδυναμώσει τον ρόλο της.

Ταυτόχρονα εκθείασε τον θεσμό του «υγιεινού προγεύματος» που υιοθετήθηκε από το 1999 στα σχολεία από τον σύνδεσμο διαιτολόγων και διατροφολόγων Κύπρου (ΣΥΔΙΚΥ) σε συνεργασία με υπουργείο παιδείας.

Σκοπός του θεσμού είναι η αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος. Επίσης ο ΣΥΔΙΚΥ έχει προτείνει τη συμπερίληψη του συμβούλου διατροφής στα σχολεία όπου ο μαθητής θα μπορούσε να έχει καθημερινή στήριξη για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.

Τα προβλήματα υγείας λόγω παχυσαρκίας 

Τα προβλήματα υγείας που ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν τα παχύσαρκα παιδιά ως ενήλικες είναι κυρίως η παχυσαρκία και στην ενήλικη ζωή με σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις, καρδιαγγειακά, μυοσκελετικά προβλήματα και η εμφάνιση καρκίνου.

Το 1/3 των παχύσαρκων παιδιών θα γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες, ενώ και τα υπόλοιπα κινδυνεύουν από τις επιπλοκές της παχυσαρκίας περισσότερο από ότι οι φυσιολογικού βάρους ενήλικες, ακόμα και αν αυτά τα παιδιά με κάποιο τρόπο χάσουν βάρος στην ενήλικη ζωή τους. Η παχυσαρκία έχει επιπτώσεις τόσο στη σωματική όσο και στην ψυχική υγεία.

Επίσης το υπερβάλλον σωματικό βάρος και λίπος επηρεάζει πολλά όργανα και ιστούς προκαλώντας καρδιοαγγειακά προβλήματα, όπως υπέρταση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, φλεβική ανεπάρκεια, καθώς επίσης και μεταβολικές διαταραχές, όπως σακχαρώδη διαβήτη, μεταβολικό σύνδρομο και δυσλιπιδαιμία.

Η παχυσαρκία ευθύνεται για τη δημιουργία χολολιθίασης και λιπώδους διήθησης του ήπατος (λιπώδες ήπαρ), ενώ συχνά είναι υπεύθυνη για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

Το υπερβάλλον βάρος επιβαρύνει σημαντικά το μυοσκελετικό σύστημα του ασθενή, με συχνή επίπτωση την εμφάνιση οστεοαρθροπάθειας. Η αποφρακτική υπνική άπνοια αποτελεί ένα ακόμα πρόβλημα, που επηρεάζει ιδιαίτερα αρνητικά την ποιότητα ζωής του παχύσαρκου.

Ακόμη η παχυσαρκία είναι πιθανό να αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου, όπως μαστού, ενδομητρίου, τραχήλου της μήτρας, ωοθηκών, προστάτη, παχέος εντέρου, νεφρού, χοληδόχου κύστης.

Εξίσου σημαντικές με τις σωματικές είναι και οι επιπτώσεις στην ψυχολογία ενός ασθενή.

Συνήθως χαρακτηρίζεται από μειωμένη αυτοεκτίμηση, λόγω δυσαρέσκειας με την «εικόνα» του σώματός του, επηρεαζόμενος και από τη σύγχρονη αντίληψη και την ύπαρξη και υπερπροβολή «προτύπων» εξωτερικής εμφάνισης.

Δημιουργούνται επίσης πρακτικές δυσκολίες λόγω των περιορισμών που μπορεί να δημιουργεί το ίδιο το βάρος στην καθημερινότητά του (για παράδειγμα κουράζεται εύκολα στο βάδισμα ή αποδίδει δύσκολα στην εργασία), αποφεύγει δραστηριότητες που έχουν σχέση με κάποια αύξηση φυσικής δραστηριότητας.

Τα παραπάνω μπορούν να επιβαρύνουν ιδιαίτερα την ψυχική του κατάσταση και να τον οδηγήσουν σε μειωμένη κοινωνικοποίηση και κατάθλιψη, σημειώνει η κ. Ανδρέου.

Γίνεται λοιπόν σαφές, τόσο από τη συχνότητα εμφάνισης της παχυσαρκίας όσο και από τις επιπτώσεις της στη γενικότερη υγεία, πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη της πρόληψης αλλά και της αντιμετώπισής της.

Η αυξημένη πρόσληψη ενέργειας μέσω της διατροφής και η μειωμένη δαπάνη ενέργειας (έλλειψη άσκησης και καθιστικός τρόπος ζωής) είναι δύο από τους αιτιολογικούς παράγοντες εμφάνισης της παχυσαρκίας.

Η υιοθέτηση ενός υγιεινότερου τρόπου ζωής έχει σημαντική συμμετοχή στην πρόληψη και αντιμετώπιση της νόσου. Ουσιαστικός και κρίσιμος είναι ο ρόλος των επαγγελματιών υγείας ώστε να γίνεται σωστή ενημέρωση του κοινού, με επιστημονικά ορθές πληροφορίες και προσεγμένες διατυπώσεις θέσεων πάνω στο θέμα αυτό.

Τα ποσοστά παχυσαρκίας στο γενικό πληθυσμό 

Όσον αφορά στα ποσοστά παχυσαρκίας του γενικού πληθυσμού το 27,8% των κυπρίων ηλικίας από 20 - 80 χρόνων ανήκουν στην κατηγορία των παχύσαρκων σύμφωνα με τους τελευταίους υπολογισμούς.

Ποσοστό 29,6% των κυπρίων περιλαμβάνονται στην κατηγορία του κανονικού βάρους και 36,1% περιλαμβάνονται στην κατηγορία των υπέρβαρων.

Το πρόβλημα της παχυσαρκίας είναι ένα από τα σοβαρότερα στην Κύπρο αφού έχει λάβει πλέον επιδημικές διαστάσεις και αποτελεί έναν από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου για χρόνιες και μεταβολικές παθήσεις, σύμφωνα με την επιδημιολογική έρευνα του συνδέσμου διαιτολόγων και διατροφολόγων Κύπρου.

Χώρες της βόρειας Ευρώπης βρήκαν λύση στο πρόβλημα της παχυσαρκίας επηρεασμένη από της παραδόσεις της Μεσογειακής διατροφής, δημιουργώντας μια νέα δίαιτα.

Η νέα αυτή δίαιτα ονομάζεται «Σκανδιναβική διατροφή» η οποία συνδυάζει την απόλαυση του φαγητού μαζί με διάφορες εμπειρίες.

Αυτές οι αλλαγές βοήθησαν στην καλύτερη έμφαση στους εξωτερικούς χώρους και στην άσκηση, σε αντίθεση με την Νότια Ευρώπη στην οποία σημειώνεται μείωση στις ευκαιρίες για άσκηση.

Της Χρυστάλλας Ολυμπίου