Νέο Σχέδιο Αξιολόγησης Εκπαιδευτικών... Ας κάνουμε όλοι ένα βήμα πίσω...

Κάποτε, ο μπακάλης της γειτονιάς μας κρατούσε ένα τεφτέρι. Δεν είχε δείκτες, φόρμες ή πίνακες αποδοτικότητας. Είχε κρίση, μέτρο και μια απλή λογική: να ξέρει τι δουλεύει και τι όχι. Ίσως, τελικά, αυτή η απλότητα να είναι που λείπει σήμερα από την παιδεία μας.

Στην εκπαίδευση έχουμε αναγάγει την αλλαγή σε σταθερά. Κάθε μεταρρύθμιση, κάθε νέο σχέδιο, μοιάζει να ξεκινά από μηδενική βάση. Αντί για συνέχεια, επιλέγουμε την εκ νέου αρχή. Αντί για επανεξέταση, διαγραφή. Αντί για βελτίωση, αντικατάσταση. Κι έτσι, η παιδεία μας δεν προχωρά σταθερά — απλώς αλλάζει διαρκώς μορφή.

Το νέο Σχέδιο Αξιολόγησης παρουσιάστηκε ως εκσυγχρονισμός και πρόοδος. Πολλοί εκπαιδευτικοί μελετώντας το νιώθουν, σωστά ή λανθασμένα, ότι βιώνουν (ή  θα βιώσουν) ένα ακόμη στρώμα γραφειοκρατίας – κάμποσων ειδών αξιολογήσεις, περισσότερες φόρμες, περισσότερη πίεση, λιγότερη ουσία και τελικά λιγότερη εμπιστοσύνη.

Και εδώ διερωτάται κάποιος. Μήπως τελικά έπρεπε να μείνουμε με το παλιό σχέδιο; Μήπως τελικά έπρεπε απλά και μόνο να βρούμε λύσεις στις σοβαρές αδυναμίες που είχε το υφιστάμενο σχέδιο αξιολόγησης και να τις διορθώσουμε;

• Η πιο κρίσιμη ήταν η απορρόφηση του ρόλου του επιθεωρητή-συμβούλου από εκείνον του επιθεωρητή-αξιολογητή, γεγονός που αλλοίωσε τον παιδαγωγικό χαρακτήρα της διαδικασίας. Ο επιθεωρητής, αντί να λειτουργεί ως καθοδηγητής και μέντορας, εγκλωβίστηκε σε έναν ρόλο ελεγκτικό. Αυτό επηρέασε τόσο τους ίδιους τους επιθεωρητές, που βρέθηκαν να ισορροπούν ανάμεσα σε δύο αντιφατικούς ρόλους, όσο και τους εκπαιδευτικούς, που ένιωσαν ότι κάθε επίσκεψη δεν ήταν ευκαιρία στήριξης - συμβουλής αλλά εξέτασης.
• Ένα δεύτερο ζήτημα ήταν η ισοπέδωση των βαθμολογιών, αποτέλεσμα και του μικρού μεγέθους της χώρας μας. Σε ένα τόσο περιορισμένο εκπαιδευτικό περιβάλλον, η οικειότητα μεταξύ αξιολογητών και αξιολογουμένων συχνά οδηγούσε σε ομοιομορφία βαθμολογίας, ακυρώνοντας τη δυνατότητα ουσιαστικής διάκρισης ή ανατροφοδότησης.
• Προστίθεται σε αυτά η απουσία ενιαίων κριτηρίων αξιολόγησης στους τομείς που εξετάζονταν οι εκπαιδευτικοί. Η ερμηνεία των δεικτών γινόταν συχνά υποκειμενικά, με αποτέλεσμα την άνιση μεταχείριση και ανασφάλεια.
• Τέλος, η έλλειψη ανεξάρτητου δευτεροβάθμιου οργάνου εξέτασης ενστάσεων άφηνε τον εκπαιδευτικό χωρίς θεσμική δυνατότητα να αμφισβητήσει μια κρίση, ακόμη κι αν τη θεωρούσε άδικη ή ελλιπώς τεκμηριωμένη.

Όλα αυτά βέβαια δεν θεωρώ ότι καθιστούσαν το σύστημα άχρηστο, μάλλον το καθιστούσαν ίσως ανώριμο (ή ελλειπές) αλλά διορθώσιμο. Δεν χρειαζόταν να πεταχτεί· χρειαζόταν να εξυγιανθεί. Δυστυχώς όμως, όπως και τώρα, οι συζητήσεις που γίνονταν τα τελευταία κάμποσα χρόνια για αλλαγές, αναθεωρήσεις, βελτιώσεις, αναπροσαρμογές και άλλα συνώνυμα, ήταν χωρίς αντίκρυσμα.  

 Ένα βήμα πίσω για να δούμε καθαρότερα

Η φράση «να κάνουμε ένα βήμα πίσω» δεν σημαίνει οπισθοδρόμηση· σημαίνει στοχασμό. Αν σταθούμε πολύ κοντά σε έναν πίνακα ζωγραφικής, βλέπουμε μόνο τις πινελιές· αν απομακρυνθούμε, βλέπουμε το σύνολο.Έτσι και στην εκπαίδευση: χρειάζεται απόσταση για να δούμε καθαρά τι υπηρετεί τον σκοπό της και τι τον υπονομεύει.

Πριν προχωρήσουμε σε μια ριζική αλλαγή, οφείλουμε να απαντήσουμε τα ακόλουθα ερωτήματα:

• Υπάρχει κουλτούρα εμπιστοσύνης και συνεργασίας εκπαιδευτικό μας σύστημα;
• Έχουμε προετοιμάσει επαρκώς όσους θα κληθούν να εφαρμόσουν το νέο σύστημα;
• Έχουμε διασφαλίσει ότι η αξιολόγηση θα λειτουργεί υποστηρικτικά και όχι τιμωρητικά;

Αν η απάντηση είναι «όχι», τότε δεν χρειαζόμαστε ταχύτητα — αλλά σύνεση.

Από την Αξιολόγηση στην Επαγγελματική Ενδυνάμωση

Η αξιολόγηση δεν πρέπει να είναι μέσο ελέγχου· πρέπει να είναι εργαλείο εξέλιξης. Να αναγνωρίζει τις ανάγκες, να καλλιεργεί δεξιότητες, να προσφέρει στοχευμένη επιμόρφωση και να προάγει τον αναστοχασμό. Ένα πραγματικά σύγχρονο σύστημα αξιολόγησης θα στηριζόταν: στην εμπιστοσύνη, όχι στον φόβο, στη συνεργασία, όχι στην καχυποψία, στην ανατροφοδότηση, όχι στη γραφειοκρατία. Και δυστυχώς οι δηλώσεις και αντιδηλώσεις των τελευταίων ημερών, με αποκορύφωμα τη συνεδρίαση της Επιτροπής Παιδείας της Βουλής στις 23/10/2025 εντείνουν περισσότερο το αίσθημα ανασφάλειας μεταξύ των εκπαιδευτικών για το νέο σχέδιο της αξιολόγησης τους.Η ποιότητα της εκπαίδευσης δεν αποτυπώνεται σε πίνακες και δείκτες, αλλά στις σχέσεις εμπιστοσύνης που οικοδομούνται μέσα στο σχολείο.

Το ζητούμενο δεν είναι το «νέο» — είναι το «ουσιαστικό»

Η παιδεία δεν χρειάζεται διαρκή επανεκκίνηση. Χρειάζεται συνέχεια, συνέπεια και σταθερή πορεία. Η πραγματική πρόοδος δεν προκύπτει από το «ξαναγράψιμο» των σχεδίων, αλλά από τη συστηματική βελτίωση όσων ήδη υπάρχουν.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Αν δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με σιγουριά, τότε ας σταματήσουμε για λίγο. Ας κάνουμε ένα βήμα πίσω — όχι από φόβο, αλλά από σοφία, για να δούμε καθαρά τι αξίζει να κρατήσουμε και τι να αλλάξουμε, πριν καλύψουμε ξανά τον πίνακα της παιδείας με πρόχειρες πινελιές. Και όταν « αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο» τότε μπορείς να χορέψεις και μπαλέτο και ζεϊμπέκικο.

Στέλιος Οδυσσέως, Εκπαιδευτικός Δημοτικής Εκπαίδευσης