Μικροβίωμα του εντέρου και φαρμακευτικές αγωγές: Ένας φαύλος κύκλος

Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «mSystems» της Αμερικανικής Εταιρείας Μικροβιολογίας αποκάλυψε ότι πολλά συνταγογραφούμενα φάρμακα -όχι μόνο τα αντιβιοτικά- μπορούν να επηρεάσουν το μικροβίωμα του εντέρου για χρόνια μετά τη λήψη τους. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά και φάρμακα για το στομάχι. Ο γαστρεντερολόγος Babak Firoozi (MemorialCare Orange Coast Medical Center, Καλιφόρνια) χαρακτήρισε τη μελέτη «ισχυρή», αλλά τόνισε ότι δεν ήταν ελεγχόμενη κλινική δοκιμή. Όπως σημείωσε, υπάρχουν πολλοί παράγοντες, όπως η διατροφή, το περιβάλλον και ο τόπος διαμονής, που μπορεί να επηρεάζουν το αποτέλεσμα. Το πιο εντυπωσιακό εύρημα, είπε, είναι πόσες διαφορετικές κατηγορίες φαρμάκων φαίνεται να αλλάζουν το μικροβίωμα.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από 2.509 ενήλικες από την Εσθονία, ηλικίας 23–89 ετών. Οι συμμετέχοντες έδωσαν δείγματα αίματος, σάλιου και κοπράνων. Με τη μέθοδο της μεταγονιδιωματικής ανάλυσης προσδιορίστηκε η σύσταση του εντερικού τους μικροβιώματος, ενώ 328 άτομα επανέλαβαν το δείγμα μετά από περίπου 4,4 χρόνια. Παράλληλα εξετάστηκαν τα ηλεκτρονικά ιατρικά τους αρχεία, ώστε να συσχετιστεί η χρήση φαρμάκων με τις αλλαγές στο μικροβίωμα.

Τη στιγμή της πρώτης δειγματοληψίας, οι συμμετέχοντες χρησιμοποιούσαν συνολικά 433 διαφορετικά φάρμακα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή, ενώ στα πέντε χρόνια που προηγήθηκαν είχαν χρησιμοποιήσει 507 διαφορετικά φάρμακα. Περισσότερο από το ένα τρίτο των συμμετεχόντων (857 άτομα) δεν έπαιρνε κανένα φάρμακο κατά τον χρόνο της πρώτης δειγματοληψίας, ενώ όσοι λάμβαναν φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιούσαν, κατά μέσο όρο, τρεις διαφορετικούς τύπους φαρμάκων.

Από τα 186 φάρμακα που εξετάστηκαν, τα 167 επηρέαζαν με κάποιον τρόπο το μικροβίωμα, και τα 78 παρουσίαζαν μακροχρόνιες επιδράσεις. Οι πιο έντονες αλλαγές συνδέθηκαν με:

•αντιβιοτικά,

•αντικαταθλιπτικά,

•αντιψυχωσικά,

•β-αναστολείς,

•διγουανίδες (μετφορμίνη),

•αναστολείς αντλίας πρωτονίων,

•βενζοδιαζεπίνες.

Οι επιδράσεις ήταν ισχυρότερες όσο μεγαλύτερη ήταν η διάρκεια και ο αριθμός φαρμάκων που ελάμβανε κάποιος. Οι βενζοδιαζεπίνες εμφάνισαν τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση, ενώ ακόμη και φάρμακα της ίδιας κατηγορίας διαφέρουν σημαντικά: το alprazolam (Xanax) επηρέαζε το μικροβίωμα πολύ περισσότερο από το diazepam (Valium).

Η συν-συγγραφέας της μελέτης, δρ. Elin Org (Πανεπιστήμιο Tartu), επισήμανε ότι «ακόμα και παλαιότερη χρήση φαρμάκων μπορεί να αφήσει μακροχρόνιο αποτύπωμα στο μικροβίωμα». Υπογράμμισε επίσης ότι οι γιατροί, όταν υπάρχουν εναλλακτικά φάρμακα με παρόμοια αποτελεσματικότητα, μπορούν να επιλέγουν εκείνα με τη μικρότερη επίδραση στο έντερο.

Το μικροβίωμα του εντέρου, ένα οικοσύστημα περίπου 100 τρισεκατομμυρίων βακτηρίων, μυκήτων και ζυμών, παίζει καθοριστικό ρόλο στην υγεία. Η διαταραχή του (δυσβίωση) συνδέεται με παθήσεις όπως φλεγμονώδη νοσήματα εντέρου, παχυσαρκία, διαβήτη τύπου 2, καρδιοπάθειες, αλλεργίες και αυτοάνοσα. Παρότι τα αντιβιοτικά σκοτώνουν τόσο επιβλαβή όσο και ωφέλιμα βακτήρια, άλλα φάρμακα επιδρούν διαφορετικά.

Τα αντικαταθλιπτικά, οι β-αναστολείς και οι βενζοδιαζεπίνες επηρεάζουν την κινητικότητα του εντέρου, επιβραδύνοντας τη διέλευση και τροποποιώντας έτσι το περιβάλλον των μικροβίων. Οι PPIs μειώνουν το γαστρικό οξύ, εξαλείφοντας έναν βασικό μηχανισμό άμυνας ενάντια στην υπερανάπτυξη βακτηρίων. Επίσης, τα αγχολυτικά μπορεί να αλλάζουν τις διατροφικές συνήθειες του ατόμου, γεγονός που επηρεάζει άμεσα το μικροβίωμα.

Για να περιοριστούν οι αρνητικές επιδράσεις, ο Firoozi συνιστά αυστηρή τήρηση των οδηγιών του γιατρού, χρήση φαρμάκων μόνο για όσο διάστημα απαιτείται και τακτική επανεξέταση της ανάγκης για PPIs (κάθε δύο μήνες). Τονίζεται ότι η μακροχρόνια χρήση βενζοδιαζεπινών πρέπει να αποφεύγεται, καθώς προκαλεί εξάρτηση και γνωστική έκπτωση.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Έτσι, προτείνεται μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες και χαμηλή σε λιπαρά, περιορισμός κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, μείωση επεξεργασμένων τροφών και τακτική άσκηση, παράγοντες που συμβάλλουν στην ισορροπία και ανθεκτικότητα του εντερικού μικροβιώματος.