Καρκίνος πνεύμονα με το "μηχανισμό" του καπνίσματος αλλά ...χωρίς αυτό
19 Αυγούστου 2025, 10:00
Μελέτη που δημοσιεύθηκε στο Nature, δείχνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση συμβάλλει σε ένα βαθμό στην ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονα, ακόμη και σε ανθρώπους που δεν έχουν καπνίσει ποτέ στη ζωή τους και δεν έχουν κάνει επιβαρυντικό για τους πνεύμονες επάγγελμα.
Οι ερευνητές ανέλυσαν το γενετικό κώδικα όγκων που αφαιρέθηκαν από 871 ασθενείς, οι περισσότεροι ήταν γυναίκες (79%), από 28 περιοχές σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Αφρική και Ασία, όλοι χωρίς ιστορικό καπνίσματος. Η πλειονότητα των περιπτώσεων (84,6%) αφορούσε αδενοκαρκινώματα, όμως υπήρχαν και άλλοι τύποι.
Όπως φάνηκε, όσο μεγαλύτερα τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης (ιδίως από μικροσωματίδια PM2.5), τόσο περισσότερες μεταλλάξεις που προκαλούν καρκίνο εντοπίζονταν στους όγκους. Η ρύπανση συνδέθηκε ειδικά με μεταλλάξεις στο γονίδιο TP53, γνωστό από τη σχέση του με τον καρκίνο που προκαλεί το κάπνισμα.
«Η έρευνα δείχνει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση συνδέεται άμεσα με τους ίδιους τύπους μεταλλάξεων DNA που συνήθως συνδέουμε με το κάπνισμα», εξήγησε ο καθηγητής Ludmil Alexandrov, επικεφαλής της μελέτης από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Σαν Ντιέγκο. Συγκεκριμένα, καταγράφηκε 3,9 φορές αύξηση της «υπογραφής» μεταλλάξεων SBS4 (που συνδέεται με το κάπνισμα) και 76% αύξηση της SBS5 (που σχετίζεται με τη γήρανση των κυττάρων). Εξάλλου, οι άνθρωποι που εκτίθεντο σε υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης είχαν μικρότερα τελομερή, δηλαδή τα προστατευτικά τμήματα DNA στα άκρα των χρωμοσωμάτων. Η πρόωρη φθορά τους είναι ένδειξη ταχύτερης κυτταρικής διαίρεσης, χαρακτηριστικό γνώρισμα του καρκίνου.
«Πρόκειται για ένα επείγον και αυξανόμενο παγκόσμιο πρόβλημα που προσπαθούμε να κατανοήσουμε», τόνισε η Δρ. MariaTeresaLandi, συν-συγγραφέας και επιδημιολόγος από το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου των ΗΠΑ.
Η μελέτη εντόπισε σημαντικές γεωγραφικές διαφοροποιήσεις: στην Ανατολική Ασία ήταν πιο συχνές οι μεταλλάξεις EGFR και TP53, ενώ στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική κυριαρχούσαν οι KRAS. Τα υψηλότερα ποσοστά αδενοκαρκινώματος που σχετίζονται με τη ρύπανση βρέθηκαν στην Ανατολική Ασία: στην Κίνα, ο καρκίνος του πνεύμονα προκαλεί πάνω από 1 εκατομμύριο θανάτους ετησίως, με το κάπνισμα, τη ρύπανση και άλλους παράγοντες να παίζουν ρόλο.
Με τη μείωση του καπνίσματος σε πολλές χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ, οι μη καπνιστές συνιστούν πλέον το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Οι τρέχουσες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 10-25% των περιπτώσεων διαγιγνώσκονται πλέον σε αυτή την ομάδα.
Η έρευνα διαπίστωσε ότι η έκθεση σε παθητικό κάπνισμα δεν συνδέθηκε με συγκεκριμένες μεταλλάξεις ή χαρακτηριστικά μοτίβα DNA, καταγράφοντας μόνο μια μικρή αύξηση στον συνολικό αριθμό μεταλλάξεων.
Αντίθετα, εντοπίστηκε σημαντικός κίνδυνος από ορισμένα κινέζικα φυτικά σκευάσματα που περιέχουν αριστολοχικό οξύ. Η ουσία αυτή, που για πρώτη φορά συνδέεται άμεσα με μεταλλάξεις σε καρκίνο του πνεύμονα, βρέθηκε να προκαλεί γενετικές αλλοιώσεις σχεδόν αποκλειστικά σε μη καπνιστές από την Ταϊβάν.
