Οι μικρές συνήθειες διαμορφώνουν την καθημερινότητα και τελικά τη ζωή μας

Το να ανοίξουμε το κινητό με το που θα ξυπνήσουμε το πρωί, το να σταθούμε στο ίδιο σημείο στην αποβάθρα για να πάρουμε το μέσο μεταφοράς για το γραφείο μας ή το να "τσιμπήσουμε" κάτι γλυκό μετά το βραδινό, μπορεί να είναι αθώες συνήθειες που διαμορφώνουν την καθημερινότητά μας. Αλλά ίσως υποτιμάμε τη δύναμη που έχουν κάποιες συνήθειες στη ζωή μας. Μία νέα μελέτη δείχνει ότι η πλειοψηφία των πράξεων που κάνουμε μέσα στη μέρα εκτελούνται αυτόματα, σχεδόν χωρίς σκέψη αλλά παρόλα αυτά έχουν μεγάλο αντίκτυπο...

Η συμπεριφορά από συνήθεια περιλαμβάνει πράγματα που κάνουμε χωρίς να τα σκεφτούμε συνειδητά, ως αντίδραση στο περιβάλλον και ύστερα από επαναλαμβανόμενη εμπειρία. Η επαφή με κάποιο γνώριμο ερέθισμα - όπως ένας ήχος, ένα μέρος ή ένα άτομο- μπορεί να ενεργοποιήσει μια μαθημένη σύνδεση, που με τη σειρά της προκαλεί μία ασυνείδητη παρόρμηση για δράση. Για παράδειγμα, ο ήχος του ξυπνητηριού μας μπορεί να είναι αρκετός για να μας κάνει να πιάσουμε το κινητό, χωρίς να το αποφασίσουμε συνειδητά.

Οι συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν τη συμπεριφορά μας με δύο τρόπους:

Μπορεί να ξεκινήσουμε μια ενέργεια από συνήθεια, δηλαδή να επιλέξουμε να κάνουμε κάτι χωρίς πολλή σκέψη ή να εκτελέσουμε μια ενέργεια από συνήθεια δηλαδή να πραγματοποιήσουμε τα βήματα ενός μοτίβου εν μέρει αυτόματα.

Αλλά πόσο πραγματικά επηρεάζουν οι συνήθειες την καθημερινότητά μας;

Η μελέτη είχε στόχο να το ανακαλύψει. Συμμετείχαν 105 άτομα, ηλικίας 18 έως 73 ετών, στους οποίους στέλναμε ειδοποιήσεις στα κινητά τους έξι φορές την ημέρα για μία εβδομάδα. 

Κάθε ειδοποίηση περιλάμβανε τέσσερις ερωτήσεις:

1.Τι κάνατε τη στιγμή που σας διακόψαμε;

2.Σε ποιο βαθμό ξεκινήσατε αυτή την ενέργεια χωρίς συνειδητή σκέψη;

3.Σε ποιο βαθμό την εκτελέσατε αυτόματα;

4.Πόσο θέλατε να την κάνετε;

Οι πιο συχνά αναφερόμενοι τύποι δραστηριοτήτων ήταν εργασία ή μελέτη, οικιακές εργασίες και χρήση συσκευών με οθόνη (όπως κινητό, τάμπλετ ή υπολογιστής).

Μόνο δύο άτομα (2%) στην έρευνα ανέφεραν ότι πάντα ενεργούσαν συνειδητά και ποτέ από συνήθεια. Η συντριπτική πλειονότητα δήλωσε ότι ενεργούσαν σύμφωνα με τις προθέσεις ή τις συνήθειές τους -ή και με τα δύο- τουλάχιστον κάποιες φορές. Για τον καθένα μας φαίνεται να υπάρχει μεταβλητότητα μέσα στη μέρα, στο αν λειτουργούμε συνειδητά ή μηχανικά, πιθανόν λόγω των φυσικών διακυμάνσεων στην προσοχή και στο κίνητρο.

Δεν θα καταβάλαμε συνεχώς την ίδια προσπάθεια να κάνουμε αυτές τις ενέργειες, αν δεν είχαν κάποιο σκοπό. Οι συνήθειες και οι στόχοι μας συχνά ευθυγραμμίζονται. Μπορεί να πιάνουμε το κινητό αυτόματα, αλλά αυτό μας βοηθά να ενημερωνόμαστε. Ίσως στεκόμαστε κάθε μέρα στο ίδιο σημείο της αποβάθρας, αλλά αυτό μας βοηθά να βρούμε θέση στο τρένο.

Οι συνήθειες είναι προσαρμοστικές. Έχουμε περιορισμένους ψυχικούς πόρους κάθε στιγμή. Αν χρειαζόταν να σκεφτόμαστε συνειδητά κάθε μικρή απόφαση μέσα στη μέρα – όπως το πότε να κάνουμε ντους – θα είχαμε λιγότερη "νοητική ενέργεια" για πιο σημαντικά ζητήματα, όπως μια παρουσίαση ή μια σημαντική απόφαση.

Το πρόβλημα ξεκινά όταν οι συνήθειες παύουν να εξυπηρετούν τους στόχους μας. Οι κακές συνήθειες μας σπρώχνουν προς επιλογές που δεν ταιριάζουν με αυτά που πραγματικά θέλουμε. Για παράδειγμα, κάποιος που θέλει να χάσει βάρος μπορεί να δυσκολεύεται να αλλάξει διατροφικές συνήθειες που έχουν δημιουργηθεί χρόνια πριν. Το να παραμείνει κανείς στο σωστό δρόμο απαιτεί ισχυρή και σταθερή αυτοπειθαρχία. Όταν είμαστε αγχωμένοι, κουρασμένοι ή αφηρημένοι, γίνεται πιο δύσκολο να αντισταθούμε στις παλιές συνήθειες. Ακόμη και σύντομες στιγμές χαμηλού κινήτρου μπορούν να μας οδηγήσουν σε πισωγυρίσματα, που φέρνουν αρνητικά συναισθήματα και μας κάνουν να χάνουμε την πίστη στον εαυτό μας και στις δυνατότητές μας.

Αποτελεσματικοί τρόποι για να «σπάσουμε» τις κακές συνήθειες περιλαμβάνουν την αναγνώριση και αποφυγή των ερεθισμάτων που τις προκαλούν, καθώς και το να κάνουμε πιο δύσκολη την αυτόματη ενεργοποίηση των παλιών μοτίβων. Για παράδειγμα, αν κάποιος έχει τη συνήθεια να τσιμπολογά το βράδυ, μπορεί να αποφύγει να μπει στην κουζίνα ώστε να μην μπεί σε πειρασμό.

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι συνήθειες παίζουν τεράστιο ρόλο στο πώς διαμορφώνεται η καθημερινότητά μας, και συχνά μας βοηθούν να λειτουργούμε πιο αποδοτικά. Η κατανόηση του πώς λειτουργούν οι συνήθειες είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για την αλλαγή συμπεριφοράς. Είτε θέλεις να δημιουργήσεις μια νέα ρουτίνα είτε να αλλάξεις μια παλιά, το να αναγνωρίσεις τα ερεθίσματα που οδηγούν τις πράξεις σου – και το πώς αντιδράς σε αυτά – μπορεί να σε βοηθήσει να διατηρήσεις τον έλεγχο.