Οφέλη στην υγεία μας από το τραγούδι

Την περίοδο των γιορτών, οι ψαλμωδίες και τα κάλαντα γεμίζουν τον αέρα με μουσική. Ωστόσο, το ομαδικό τραγούδι, πέρα από το γιορτινό κλίμα, προσφέρει σημαντικά οφέλη στην υγεία όσων συμμετέχουν. Από τον εγκέφαλο μέχρι την καρδιά, το τραγούδι –ιδιαίτερα σε ομάδες– ενισχύει τη σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων, βελτιώνει τη λειτουργία του οργανισμού και μπορεί ακόμη και να μειώσει τον πόνο. 

Ο Alex Street, ερευνητής  στο Cambridge Institute for Music Therapy Research, εξηγεί ότι το τραγούδι είναι ταυτόχρονα μια γνωστική, σωματική, συναισθηματική και κοινωνική πράξη. Οι ψυχολόγοι εδώ και χρόνια παρατηρούν πως το ομαδικό τραγούδι ενισχύει τις κοινωνικές σχέσεις, με αγνώστους να δημιουργούν ισχυρούς δεσμούς μετά από μία ώρα τραγουδιού.

Σωματικά οφέλη

Το τραγούδι ενισχύει τη λειτουργία των πνευμόνων και του αναπνευστικού συστήματος και χρησιμοποιείται ήδη θεραπευτικά σε άτομα με αναπνευστικές νόσους. Έρευνες δείχνουν ότι βελτιώνει τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση. Το ομαδικό τραγούδι μάλιστα ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα περισσότερο από την απλή ακρόαση μουσικής.

Αυτά εξηγούνται βιολογικά: το τραγούδι ενεργοποιεί το πνευμονογαστρικό νεύρο, που συνδέεται με τις φωνητικές χορδές και τους μυς του λαιμού. Οι παρατεταμένες εκπνοές και ο έλεγχος της αναπνοής απελευθερώνουν ενδορφίνες, οι οποίες προσφέρουν ευχαρίστηση και ανακούφιση από τον πόνο.

Το τραγούδι ενεργοποιεί επίσης εκτεταμένα δίκτυα του εγκεφάλου, συμπεριλαμβάνοντας περιοχές που σχετίζονται με τη γλώσσα, την κίνηση και το συναίσθημα. Ο συνδυασμός αυτής της εγκεφαλικής ενεργοποίησης και της εστιασμένης αναπνοής μειώνει το στρες.

Βαθιές εξελικτικές ρίζες

Κάποιοι ανθρωπολόγοι πιστεύουν ότι οι πρόγονοί μας τραγουδούσαν πριν ακόμα μιλήσουν, χρησιμοποιώντας ήχους για να μιμηθούν τη φύση ή να εκφράσουν συναισθήματα. Έτσι, το τραγούδι πιθανότατα συνέβαλε στην ανάπτυξη της κοινωνικής συνοχής και των τελετουργιών. Δεν είναι τυχαίο ότι το τραγούδι είναι παρόν σε όλες τις ανθρώπινες κουλτούρες: νανουρίσματα στα μωρά, τραγούδια σε τελετές και ακόμη και στη μαθησιακή διαδικασία (αλφάβητο, πίνακες πολλαπλασιασμού).

Γιατί το ομαδικό τραγούδι είναι ισχυρότερο

Η έρευνα δείχνει ότι το ομαδικό τραγούδι έχει περισσότερα ψυχολογικά οφέλη από το ατομικό. Γι’ αυτό χρησιμοποιείται στην εκπαίδευση για την ανάπτυξη συνεργασίας, γλωσσικών δεξιοτήτων και συναισθηματικής ρύθμισης.

Ταυτόχρονα, το τραγούδι χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο σε ιατρικά πλαίσια: ειδικές χορωδίες έχουν δημιουργηθεί για καρκινοπαθείς, επιζώντες εγκεφαλικών, άτομα με Πάρκινσον και άνοια, καθώς και τους φροντιστές τους. Για παράδειγμα, το τραγούδι βοηθά ασθενείς με Πάρκινσον να αρθρώσουν καλύτερα τις λέξεις, ενώ λειτουργεί ως ήπια άσκηση αντίστοιχη ενός ζωηρού περπατήματος.

Το ομαδικό τραγούδι προσφέρει επίσης ψυχολογική ενδυνάμωση. Όπως λέει ο Street, δημιουργεί μια συνθήκη ισότητας: φροντιστές, ασθενείς και προσωπικό τραγουδούν μαζί, χωρίς ρόλους, κάτι σπάνιο σε άλλες δραστηριότητες.

Οφέλη για άτομα με αναπνευστικά προβλήματα

Ο Keir Philip, ειδικός στη αναπνευστική ιατρική στο Imperial College London, τονίζει ότι το τραγούδι δεν θεραπεύει τις αναπνευστικές παθήσεις, αλλά μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής. Άτομα με χρόνια δύσπνοια αλλάζουν συχνά τον τρόπο που αναπνέουν, κάνοντάς τον λιγότερο αποτελεσματικό. Το τραγούδι μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση της αναπνοής, στη λειτουργία των μυών και στην ανακούφιση συμπτωμάτων.

Σε μια μελέτη για ασθενείς με longCovid, πρόγραμμα αναπνοής βασισμένο σε τεχνικές επαγγελματιών τραγουδιστών βελτίωσε σημαντικά την ποιότητα ζωής και την αναπνευστική άνεση μέσα σε έξι εβδομάδες.

Φυσικά, το τραγούδι σε ομάδες δεν είναι χωρίς κινδύνους: στον Covid-19 παρατηρήθηκαν υπερμεταδόσεις λόγω των σταγονιδίων που εκπέμπονται κατά το τραγούδι. Έτσι, άτομα με λοιμώξεις πρέπει να αποφεύγουν τις πρόβες.

Τραγούδι και αποκατάσταση του εγκεφάλου

Ίσως το πιο εντυπωσιακό εύρημα είναι ότι το τραγούδι μπορεί να βοηθήσει τον εγκέφαλο να αποκαταστήσει λειτουργίες μετά από σοβαρή βλάβη. Η περίπτωση της Αμερικανίδας πολιτικού Gabrielle Giffords, που ξαναέμαθε να μιλά με τη βοήθεια τραγουδιών της παιδικής της ηλικίας μετά από πυροβολισμό στο κεφάλι, είναι χαρακτηριστική.

Οι θεραπευτές χρησιμοποιούν τραγούδι και σε όσους έχουν υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο: η μελωδική επανάληψη βοηθά στη δημιουργία νέων συνδέσεων ανάμεσα στα ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το τραγούδι ενισχύει τη νευροπλαστικότητα και υπάρχει αυξανόμενη ένδειξη ότι βοηθά στη διατήρηση γνωστικών λειτουργιών στους ηλικιωμένους, αν και απαιτούνται μακροχρόνιες μελέτες.

Ένα παγκόσμιο ανθρώπινο εργαλείο

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Ο Street τονίζει ότι, σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία αντικαθιστά τις συλλογικές εμπειρίες, λιγότεροι άνθρωποι βιώνουν τα οφέλη του τραγουδιού. Κι όμως, αποτελεί βαθιά ανθρώπινη πρακτική που ανέκαθεν ένωνε τις κοινότητες – και η επιστήμη μόλις αρχίζει να αποκαλύπτει πόσο ισχυρή είναι.

Ίσως λοιπόν υπάρχει ένας ακόμη λόγος να τραγουδήσουμε γύρω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο.