Η πνευματική ταπεινότητα συνδέεται με μειωμένο πολιτικό και θρησκευτικό φανατισμό

15 Αυγούστου 2025, 08:00

Nέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο The Journal of Positive Psychology οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι άνθρωποι που έχουν αυξημένη πνευματική ταπεινότητα τείνουν να μην είναι τόσο πολιτικά και θρησκευτικά φανατισμένοι. Η πνευματική ταπεινότητα αναφέρεται στην αναγνώριση ότι οι γνώσεις μας είναι περιορισμένες. Περιλαμβάνει την προθυμία αναθεώρησης των απόψεών μας όταν παρουσιάζονται νέα στοιχεία και το σεβασμό για τη γνώμη των άλλων. Προηγούμενες έρευνες έχουν συνδέσει την πνευματική ταπεινότητα με μειωμένη ιδεολογική ακαμψία, μεγαλύτερη ανοχή στις αντίθετες απόψεις και προθυμία για εποικοδομητική αλληλεπίδραση με άτομα που έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις.

Οι ερευνητές στρατολόγησαν συμμετέχοντες μέσω μιας διαδικτυακής ομάδας, καταλήγοντας σε ένα τελικό δείγμα 473 ενηλίκων, κυρίως λευκών, μεταξύ ανδρών και γυναικών, με το 44% να αυτοπροσδιορίζονται ως Ρεπουμπλικάνοι και το 56% ως Δημοκρατικοί. Οι περισσότεροι συμμετέχοντες ήταν Χριστιανοί (76%), ενώ οι υπόλοιποι αυτοπροσδιορίζονταν ως άθεοι.

Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν διάφορα τεστ. Η πνευματική ταπεινότητα αξιολογήθηκε με τη χρήση της Ολοκληρωμένης Κλίμακας Πνευματικής Ταπεινότητας, στην οποία αξιολογούνται 4 χαρακτηριστικά: η ανεξαρτησία στη διαμόρφωση απόψεων, η προθυμία για αναθεώρηση των απόψεων, ο σεβασμός για τις απόψεις των άλλων και η έλλειψη υπερβολικής αυτοπεποίθησης σε ό,τι αφορά τις γνώσεις.

Όταν οι ερευνητές συνέκριναν άμεσα τον πολιτικό και τον θρησκευτικό τομέα, δεν βρήκαν σχεδόν καμία διαφορά στο πόσο έντονα σχετιζόταν η πνευματική ταπεινότητα με το φανατισμό. Οι σχέσεις διατηρήθηκαν επίσης μεταξύ των ομαδικών ταυτοτήτων. Οι Ρεπουμπλικάνοι και οι Δημοκρατικοί εμφάνισαν παρόμοια μοτίβα, όπως και οι Χριστιανοί και οι άθεοι. Τα περισσότερα από αυτά τα αποτελέσματα παρέμειναν σημαντικά ακόμη και μετά τον έλεγχο της ακαμψίας των πεποιθήσεων.

Ωστόσο, η μελέτη βρήκε ελάχιστα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η πνευματική ταπεινότητα αντισταθμίζει άλλα χαρακτηριστικά και τάσεις που είναι γνωστό ότι αυξάνουν την πόλωση. Τα λίγα προστατευτικά αποτελέσματα που παρατηρήθηκαν συνδέονταν με την ικανότητα να διαχωρίζει κανείς το εγώ του από τις πεποιθήσεις του, κάτι που φάνηκε να αποδυναμώνει τη σύνδεση μεταξύ ισχυρών πεποιθήσεων που βασίζονται στην ταυτότητα και της πόλωσης.

Οι συγγραφείς της μελέτης προτείνουν ότι η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να διερευνήσει την πνευματική ταπεινότητα σε άλλες πολιτικές και θρησκευτικές ομάδες, να εξετάσει πιο ποικίλες άθρησκες ταυτότητες και να διερευνήσει πώς οι παρεμβάσεις θα μπορούσαν να ενισχύσουν την πνευματική ταπεινότητα με την πάροδο του χρόνου. Τονίζουν επίσης την ανάγκη να προσδιοριστεί εάν η αύξηση της πνευματικής ταπεινότητας μπορεί να μειώσει αιτιωδώς την πόλωση, αντί απλώς να συσχετιστεί με αυτήν.