Ο γόρδιος δεσμός των καινοτόμων και μια σκέψη για το αύριο της Υγείας στην Κύπρο
12 Δεκεμβρίου 2022, 15:39
*της Δρος Ανδρούλλας Ελευθερίου
Κάθε εμπόδιο για καλό, υπογραμμίζει εύστοχα μια πολύ παλιά ελληνική παροιμία. Διότι είναι, όντως, μέσα από τις δυσκολίες και τα προβλήματα που προκύπτουν συχνά επώδυνες, αλλά συνάμα επιβεβλημένες αλλαγές, αναγκάζοντάς μας να ξεβολευτούμε, να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα και, εν τέλει, να εκσυγχρονιστούμε.
Η βραδυφλεγής βόμβα που έκαιγε για πάνω από έναν χρόνο στα θεμέλια του τομέα των φαρμάκων, με την υπόθεση των καινοτόμων σκευασμάτων και θεραπειών και την απελπιστικά μεγάλη καθυστέρηση ένταξής τους στο ΓεΣΥ, «έσκασε» τελικά στα χέρια μας, προκαλώντας σάλο και σωρεία αντιδράσεων από πολλούς, εμπλεκόμενους και μη. Αποκορύφωμα ήταν η τοποθέτηση σε έντονους τόνους και του ίδιου του Υπουργού Υγείας, Μιχάλη Χατζηπαντέλα, ο οποίος έδωσε λίγο-πολύ τελεσίγραφο στον ΟΑΥ για την προσθήκη 130 νέων καινοτόμων φαρμάκων στους καταλόγους του ΓεΣΥ μέχρι τα τέλη του ερχόμενου Ιανουαρίου.
Μέσα σε όλο αυτό το έκρυθμο σκηνικό δύο ζητήματα έχουν γίνει ξεκάθαρα.
Πρώτον, οι διαδικασίες που προβλέπονται μέχρι σήμερα για την ένταξη των καινοτόμων φαρμάκων στον κατάλογο του Συστήματος Υγείας είναι τόσο δαιδαλώδεις και μακροτενείς που μέχρι να μπορέσουν να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά οι ασθενείς θα έχουν πάψει πλέον να είναι καινοτόμα. Αποτύχαμε μεγαλειωδώς να επιδείξουμε τα αντανακλαστικά που απαιτούνται για να προσπαθήσουμε να συμβαδίσουμε, έστω, με τη σαρωτική επιστημονική πρόοδο που σημειώνει η φαρμακευτική καινοτομία και να εξασφαλίσουμε την αξιοποίηση των ωφελειών της για τους πάσχοντες. Aποτύχαμε, επίσης, να αξιοποιήσουμε επαρκώς τις οδηγίες και συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων (ΕΜΑ) πάνω σε διάφορα ζητήματα που αφορούν την Υγεία.
Αναλογιζόμενοι, για παράδειγμα, ότι κάθε χρόνο περίπου 40-45 νέα σκευάσματα για πληθώρα ασθενειών παίρνουν το «πράσινο φως» από τον ΕΜΑ για κυκλοφορία στην αγορά, το μέγεθος του προβλήματος και των εκκρεμοτήτων που δημιουργεί η οποιαδήποτε αργοπορία λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις.
Αξίζει να θυμηθούμε και τη σχετικά πρόσφατη παρέμβαση του ίδιου του Προέδρου της Δημοκρατίας για να δοθεί μια ευκαιρία ζωής σε ένα μικρό παιδί με Νωτιαία Μυϊκή Ατροφία τύπου Ι (SMA I) και να καταστεί δυνατή η διενέργεια εξειδικευμένης γονιδιακής θεραπείας για την ασθένειά του στη Βοστώνη των ΗΠΑ. ‘Η ακόμη και στην αποτυχία πρόσβασης των ευρωπαίων ασθενών στη γονιδιακή θεραπεία για τη μεταγγισιοεξαρτώμενη β-θαλασσαιμία, η οποία βρήκε απροετοίμαστα κράτη και μηχανισμούς να την αξιοποιήσουν και κατέληξε να αποσυρθεί.
Με τέτοιες καταστάσεις θα βρισκόμαστε αντιμέτωποι, αν δεν καταφέρουμε να βρούμε λύσεις ώστε να εγκρίνονται έγκαιρα και με διαφάνεια καινοτόμα φάρμακα και θεραπείες.
Δεύτερον, καταδεικνύεται ότι εφόσον και σε αυτό το τόσο σοβαρό ζήτημα έχουμε αποδειχθεί κατώτεροι των περιστάσεων, οφείλουμε ενώπιον της πιεστικής ανάγκης για πρόσβαση στα καινοτόμα φάρμακα να αλλάξουμε ό,τι δε λειτουργεί και να αποκτήσουμε, επιτέλους, μεγαλύτερη ευελιξία και αποφασιστικότητα. Δε νοείται η υγεία και η ευημερία πολλών συνανθρώπων μας με διάφορες σοβαρές παθήσεις να καθίστανται έρμαια της γραφειοκρατίας και των αναποτελεσματικών υφιστάμενων μηχανισμών.
Δεδομένου ότι η μεγαλύτερη καθυστέρηση αποδίδεται στην πρώτη εκ των δύο επιτροπών που εμπλέκονται στις διαδικασίες έως ότου ενταχθεί οριστικά ένα νέο σκεύασμα ή θεραπεία στο ΓεΣΥ, ήτοι στη Συμβουλευτική Επιστημονική Επιτροπή Φαρμάκων, άποψή μου είναι ότι η εν λόγω επιτροπή θα πρέπει να ανεξαρτητοποιηθεί άμεσα από τον ΟΑΥ και να ακολουθεί αυστηρά, προκαθορισμένα χρονοδιαγράμματα για την αξιολόγηση των πρωτοκόλλων χρήσης και των κριτηρίων επιλεξιμότητας που συνοδεύουν το εκάστοτε αδειοδοτημένο φαρμακευτικό προϊόν, στη βάση των διεθνών οδηγιών που ορίζονται από τις παρασκευάστριες εταιρείες.
Δεν πρόκειται, δηλαδή, για την ανακάλυψη του τροχού, καθώς τα κύρια δεδομένα για τα νέα φάρμακα ήδη υπάρχουν, συνεπεία πολύχρονων κλινικών ερευνών και σχετικών οδηγιών από τους ρυθμιστικούς οργανισμούς, και επιβάλλεται να βρεθούν τρόποι άρσης των καθυστερήσεων που διαπιστώνονται και στην έγκαιρη επικαιροποίηση των πρωτοκόλλων τους, όταν αυτό απαιτείται. Επίσης, δεν είναι ούτε λογικό ούτε και ορθό να προσφεύγουν οι ασθενείς σε μόνιμη βάση στην Επιτροπή Ονομαστικών Αιτημάτων του Υπουργείου Υγείας για τη χορήγηση φαρμάκων που δεν περιλαμβάνονται στον κατάλογο που αποζημιώνει ο ΟΑΥ.
Η συγκεκριμένη πρόταση δεν εστιάζεται μόνο στην ταχύτητα και την ευελιξία λήψης των αποφάσεων, αλλά και στη διαφάνεια και την αξιοπιστία που πρέπει να χαρακτηρίζει μια τέτοια επιτροπή, ώστε να της δίδεται η δυνατότητα να εξετάζει όλα τα δεδομένα, με γνώμονα πρωτίστως το καλό των ασθενών και λαμβάνοντας υπόψιν σύνθετους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης ή μη υφιστάμενης θεραπείας για μια ασθένεια και της προστιθέμενης αξίας που προσδίδει για την αντιμετώπισή της ένα νέο θεραπευτικό προϊόν.
Ευελπιστώ ειλικρινά ότι θα καταφέρουμε να ξορκίσουμε επιτέλους τον κακό δαίμονα της ασυνεννοησίας και της ασυμφωνίας που δυστυχώς μας χαρακτηρίζει, εν πολλοίς, στην Κύπρο και ότι θα δούμε πολύ σύντομα να επικρατεί συναινετικό πνεύμα μεταξύ των εμπλεκομένων, με εμπεριστατωμένες προτάσεις και πράξεις που θα ξεκλειδώσουν αυτό το κρίσιμο ζήτημα.
Κλείνω την παρέμβασή μου με μια σκέψη που με απασχολεί καιρό τώρα, έχοντας πλήρη συναίσθηση για τα ποικίλα, ανοικτά μέτωπα που απασχολούν συνολικά τον τομέα της Υγείας, και στα οποία έχω αναφερθεί πλειστάκις μέσα από την αρθρογραφία μου. Η αυτονόμηση των δημόσιων νοσηλευτηρίων και η ενίσχυση του ανταγωνισμού τους απέναντι στα διαρκώς αυξανόμενα ιδιωτικά, η ποιοτική διασφάλιση της παρεχόμενης υγειονομικής φροντίδας, η προστασία και βελτίωση της δημόσιας υγείας, η δημιουργία πανεπιστημιακού νοσοκομείου ή κλινικών στα δημόσια νοσηλευτήρια και η προώθηση της έρευνας και της εκπαίδευσης των επαγγελματιών υγείας, τα ΤΑΕΠ, τα κέντρα αποκατάστασης και ανακουφιστικής φροντίδας συνιστούν μόνο ορισμένα από τα φλέγοντα ζητήματα που χρήζουν διευθέτησης.
Σε μια κρίσιμη περίοδο που πολλά θέματα πρέπει να αντιμετωπιστούν και να ρυθμιστούν στο εξαιρετικά σημαντικό κεφάλαιο της Υγείας, μήπως έχει έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να εξετάσουμε τη θέσπιση ενός Υφυπουργείου που θα αναλάβει να στηρίξει τις σύνθετες και πολυεπίπεδες προκλήσεις του Υπουργείου Υγείας, στο πλαίσιο του νέου περιβάλλοντος που διαμορφώνεται με την εκρηκτική πρόοδο της έρευνας /καινοτομίας και τις επαπειλούμενες υγειονομικές κρίσεις;
Kαι πολλώ μαλλον δε όταν το δικό μας Γενικό Σύστημα Υγείας βρίσκεται ακόμη σε νηπιακό στάδιο και η ανάγκη περαιτέρω ενδυνάμωσης και στήριξής του είναι σε αυτή την καμπή πιο επιτακτική από ποτέ άλλοτε;
*Δρ. Ανδρούλλα Ελευθερίου
Ιολόγος BSC, MSc, PhD
Εκτελεστική Διευθυντρια Διεθνούς Ομοσπονδίας Θαλασσαιμίας (ΔΟΘ)
