Διαβητικό Πόδι και Αντιβίωση
06 Φεβρουαρίου 2023, 10:49
Του Δρος Ιπποκράτη Πούντου & του Δρος Νικόλαου Σπερνοβασίλη
Το διαβητικό πόδι αποτελεί μια από τις συχνότερες επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη κατά την οποία παρατηρούνται αλλοιώσεις στη δομή, την αιμάτωση, την αισθητικότητα και, κατ’ επέκταση, στη λειτουργικότητα του ποδιού. Συνάμα, ο διαβήτης επηρεάζει αρνητικά την εύρυθμο λειτουργία του ανοσολογικού συστήματος μειώνοντας την ικανότητα του οργανισμού να αντιμετωπίσει τις λοιμώξεις. Οι αλλοιώσεις της δομής και αιμάτωσης του ποδιού, συνάμα με την εξασθένηση του ανοσοποιητικού, αυξάνουν τον κίνδυνο μόλυνσης οποιαδήποτε βλάβης του δέρματος και των υπολοίπων ιστών των κάτω μελών.
Οι περισσότερες λοιμώξεις ξεκινούν συνήθως μέσω ενός μικροτραυματισμού του δέρματος του ποδιού. Στα αρχικά στάδια εμπλέκεται μόνο το δέρμα το οποίο, λόγω του διαβήτη, έχει μειωμένη ικανότητα επούλωσης. Επιφανειακοί μαλακοί ιστοί, όπως το υποδόριο λίπος, οι μύες και οι περιτονίες συχνά εμφανίζονται στο υπέδαφος της βλάβης. Αυτοί οι μαλακοί ιστοί αποτελούν ένα εξαιρετικό έδαφος για τα μικρόβια, στο οποίο ενοφθαλμίζονται και πολλαπλασιάζονται, επωφελούμενα και από οργανικές ουσίες που παράγει το ανθρώπινο σώμα και λειτουργούν ως θρεπτικά για τα μικρόβια συστατικά. Παράλληλα, τα μικρόβια με διάφορους μηχανισμούς αδρανοποιούν τις φυσιολογικές διεργασίες επούλωσης. Σε επόμενο στάδιο, και λόγω του ανεξέλεγκτου πολλαπλασιασμού τους, προκαλείται τοπικά λοίμωξη με ορατά πλέον τα σημάδια φλεγμονής, όπως η ερυθρότητα, η θερμότητα, το οίδημα παρουσία ή όχι ποωδών εκκρίσεων, ενίοτε άλγος, και απώλεια λειτουργικότητας. Ο μικροβιακός αποικισμός ενός έλκους δεν είναι συνώνυμο της λοίμωξης, χρήζει τοπικής αντιμετώπισης και, κυρίως, δεν θεραπεύεται με αντιβίωση.
Οι μολύνσεις που φτάνουν σε σημείο τοπικής ή εκτεταμένης λοίμωξης, και ειδικά όταν επηρεάζονται πολλαπλοί εν τω βάθει ιστοί, συμπεριλαμβανομένων των αρθρώσεων (σηπτική αρθρίτιδα) και των οστών (οστεομυελίτιδα) του ποδιού, χρήζουν διεπιστημονικής προσέγγισης. Πρωταρχικά, στις πρώιμες φάσεις η διάκριση της λοίμωξης από άλλες παθολογικές οντότητες είναι καθοριστικής σημασίας, μιας και καθορίζει την έγκαιρη έναρξη της κατάλληλης θεραπευτικής αγωγής. Σημαντικό ρόλο εν προκειμένω διαδραματίζει η εξειδίκευση και εμπειρία του ιατρικού προσωπικού, μαζί με προσεκτική και εξατομικευμένη αξιολόγηση του ασθενούς. Εν συνέχεια, χρειάζεται η έγκαιρη ταυτοποίηση των υπαίτιων μικροοργανισμών, βάσει συγκεκριμένων αρχών διαχείρισης και λήψης δειγμάτων (π.χ., τα επιφανειακά δείγματα είναι ακατάλληλα). Στο σημείο αυτό, η Διεθνής Ομάδα Εργασίας για το Διαβητικό Πόδι (International Working Group for Diabetic Foot) έχει δημοσιεύει σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες. Μεταξύ άλλων, συστήνεται η θεραπεία των ελκών και/ή της λοίμωξης του διαβητικού ποδιού να διεξάγεται σε εξειδικευμένα κέντρα και από εξειδικευμένο προσωπικό, στα οποία κέντρα ο ασθενής πρέπει να έχει άμεση πρόσβαση.
Η αντιμικροβιακή θεραπεία των λοιμώξεων του διαβητικού ποδιού πρέπει κατά το μέγιστο δυνατό να είναι στοχευμένη, βάσει μικροβιολογικών δεδομένων και να ακολουθεί πρακτικές τεκμηριωμένης θεραπευτικής. Σε αντίθετη περίπτωση, εγκυμονεί ο κίνδυνος αφενός υποθεραπείας με χρήση ακατάλληλων αντιβιοτικών ή ακατάλληλης δοσολογίας ή διάρκειας χορήγησής τους, αφετέρου της δημιουργίας ανθεκτικών στελεχών μικροβίων τα οποία μελλοντικά δεν θα ανταποκρίνονται σε έναν μεγάλο αριθμό αντιμικροβιακών παραγόντων. Οι λοιμώξεις αυτές που οφείλονται σε βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά αυξάνουν τη νοσηρότητα, συχνά χρειάζονται νοσηλεία στο νοσοκομείο, και ενίοτε χρήση ακραίων μέτρων, όπως ο ακρωτηριασμός.
Επομένως, η αντιμικροβιακή θεραπεία του διαβητικού ποδιού, αν και αποτελεί έναν από τους πυλώνες αντιμετώπισής του, εντούτοις η ανορθολογική και επιστημονικά μη τεκμηριωμένη επιλογή και εφαρμογή της δύναται να προκαλέσει σημαντικά προβλήματα και ενίοτε αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα ίασης.
* Ο Δρ Ιπποκράτης Πούντος είναι Ορθοπεδικός Χειρουργός, Διευθυντής του Τμήματος Ποδοκνημικής & Άκρου Ποδός, στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο
Ο Δρ. Δρ Νικόλαος Σπερνοβασίλης είναι Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος, Διευθυντής Λοιμωξιολογικού Τμήματος στο Γερμανικό Ογκολογικό Κέντρο
