Αντιδήμαρχοι άνευ χαρτοφυλακίου-Το κρυφό παιχνίδι εξουσίας των Δημάρχων

Το ζήτημα του μεγάλου αριθμού των Αντιδημάρχων, σε συνάρτηση με την έλλειψη ουσιαστικών αρμοδιοτήτων παρά τη λαϊκή νομιμοποίηση που έλαβαν, καθώς και το συνεπαγόμενο κόστος μισθοδοσίας τους, παραμένει έντονα στον δημόσιο διάλογο, έναν χρόνο μετά τις αυτοδιοικητικές εκλογές. 

Αυτή η αρνητική ρητορική, δυστυχώς, πλήττει το κύρος του θεσμού σε μια εποχή που η εκτίμηση των πολιτών για τους πολιτικούς, συμπεριλαμβανομένων των Αντιδημάρχων, βρίσκεται σε χαμηλά επίπεδα. Η φαινομενικά παράδοξη αυτή κατάσταση οφείλεται στην αντιφατική νομοθεσία.

Αντιφατικές Αρμοδιότητες: Δήμαρχοι vs. Αντιδήμαρχοι

Ο Δήμαρχος ασκεί την εκτελεστική εξουσία του δήμου, προΐσταται όλων των υπηρεσιών του και τις καθοδηγεί, διευθύνει, κατευθύνει και ελέγχει. Έχει εκτεταμένες αρμοδιότητες, όπως η εκπροσώπηση του δήμου, η προεδρία συνεδριάσεων, η είσπραξη εσόδων (μέσω οδηγιών), η έκδοση χρηματικών ενταλμάτων, η υπογραφή αδειών κ.ά. Σε περίπτωση απουσίας του, αναπληρώνεται από τον Αντιδήμαρχο του μεγαλύτερου σε αριθμό εκλογέων δημοτικού διαμερίσματος.

Από την άλλη πλευρά, οι Αντιδήμαρχοι επικουρούν τον Δήμαρχο στην εκτέλεση των καθηκόντων του και προεδρεύουν των δημοτικών επιτροπών του διαμερίσματός τους. Ενώ ο Δήμαρχος προΐσταται των υπηρεσιών του δήμου, οι Αντιδήμαρχοι ασκούν κατά τόπο αρμοδιότητες που τους μεταβιβάζει ο Δήμαρχος. 

Αυτές οι αρμοδιότητες μπορεί να περιλαμβάνουν τη λειτουργία δημοτικών υπηρεσιών στο διαμέρισμά τους, την παρακολούθηση έργων, τη μέριμνα για δημοτικό εξοπλισμό, την υπογραφή εγγράφων με εξουσιοδότηση, τη συνεργασία με συμβούλους για την επίλυση τοπικών προβλημάτων, τη συμμετοχή στη Διαχειριστική Επιτροπή, την εκπροσώπηση του δήμου κατ’ εντολή του Δημάρχου και τη συμμετοχή σε συνεδριάσεις επιτροπών για θέματα του διαμερίσματος.

Το Άρθρο 63 του Περί Δήμων Νόμου του 2022 προβλέπει ένα ευρύ φάσμα αρμοδιοτήτων που μπορούν να μεταβιβαστούν στους Αντιδημάρχους.

Το δυσβάσταχτο κόστος των «ανενεργών» Αντιδημάρχων

Το ζήτημα των Αντιδημάρχων αποτελεί ένα από τα «αγκάθια» της μεταρρύθμισης της τοπικής αυτοδιοίκησης. Ο λόγος δεν είναι μόνο ο μεγάλος τους αριθμός (93 παγκύπρια, 14 μόνο στην Πόλη Χρυσοχούς), αλλά και το γεγονός ότι, ενώ εκλέγονται και αμείβονται, δεν έχουν τυπικά καθήκοντα. Ελάχιστοι Δήμαρχοι έδειξαν διάθεση να τους εκχωρήσουν αρμοδιότητες. 

Το ετήσιο κόστος για τους μισθούς των 93 Αντιδημάρχων ανέρχεται σε 2,6 εκατομμύρια ευρώ. Οι μηνιαίοι μισθοί κυμαίνονται από 773 ευρώ έως 3.223 ευρώ, ανάλογα με τον δήμο και τον αριθμό των εκλογέων του.

Αυτό το πρόβλημα οφείλεται στο γεγονός ότι, κατά τη ψήφιση της νομοθεσίας, τα κοινοβουλευτικά κόμματα δεν προνόησαν για την ανάθεση συγκεκριμένων καθηκόντων στους Αντιδημάρχους. Ως αποτέλεσμα, ο φορολογούμενος πολίτης πληρώνει εκατομμύρια ευρώ για μισθούς Αντιδημάρχων που δεν έχουν καθήκοντα.

Αξιοποιώντας το ανεκμετάλλευτο δυναμικό: Οφέλη από τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων

Παρά την τρέχουσα κατάσταση, η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων στους Αντιδημάρχους θα μπορούσε να αποβεί ευεργετική για τις τοπικές κοινωνίες.

Συγκεκριμένα, θα μπορούσε:

• Να αποφορτίσει τον Δήμαρχο: Θα απελευθέρωνε τον Δήμαρχο από το καθημερινό έργο, επιτρέποντάς του να αφιερώσει χρόνο και ενέργεια σε «μεγάλα» ζητήματα και στον ευρύτερο πολιτικό προσανατολισμό του Δήμου.
• Να προωθήσει τη συνεργασία: Θα ενίσχυε τη συνεργασία και την αλληλεγγύη μεταξύ Δημάρχου και Αντιδημάρχων, στοιχεία ζωτικής σημασίας για την εύρυθμη και παραγωγική λειτουργία του Δήμου.
• Να αξιολογήσει τον θεσμό: Θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μέσο διάγνωσης, στην πράξη, της αναγκαιότητας διατήρησης ή μη του θεσμού της Αντιδημαρχίας κατά περίπτωση.

Συγκεκριμένες αρμοδιότητες που θα μπορούσαν να ανατεθούν περιλαμβάνουν:

• Καθαριότητα και πράσινο: Τα δύο βασικότερα ζητήματα της καθημερινότητας που απασχολούν τους δημότες. Η ανάθεση αυτής της αρμοδιότητας σε έναν Αντιδήμαρχο, με εποπτεία από τον Δήμαρχο μέσω μηνιαίων εκθέσεων προόδου, θα μπορούσε να είναι ευεργετική.
• Έργα σε δρόμους και πεζοδρόμια: Η παρακολούθηση και διαχείριση ελαττωμάτων σε δρόμους και πεζοδρόμια.
• Υλοποίηση προγραμμάτων: Οι Αντιδήμαρχοι θα μπορούσαν να τεθούν επικεφαλής της υλοποίησης σημαντικών προγραμμάτων.
• Εθελοντισμός: Η προώθηση και ανάπτυξη του εθελοντισμού, καθώς και η οργάνωση και καθοδήγηση του σώματος εθελοντών του Δήμου.

Το παράδειγμα της Ελλάδας

Στην Ελλάδα, ο αριθμός των Αντιδημάρχων καθορίζεται με βάση τον μόνιμο πληθυσμό του δήμου. Είναι δημοτικοί σύμβουλοι της παράταξής του Δημάρχου, τους οποίους διορίζει ο ίδιος στο αξίωμα και τον επικουρούν, ασκώντας αρμοδιότητες, τόσο καθ’ ύλην όσο και κατά τόπο, που τους μεταβιβάζει ο Δήμαρχος.

Οι μεταβιβαζόμενες αρμοδιότητες πρέπει να προσδιορίζονται επακριβώς και με σαφήνεια στην απόφαση του Δημάρχου, προς αποφυγή σύγχυσης και επικαλύψεων. 

Αυτές οι αρμοδιότητες μπορεί να αφορούν τη λειτουργία των δημοτικών υπηρεσιών σε μια δημοτική ενότητα, την παρακολούθηση έργων, τη διατήρηση του εξοπλισμού σε καλή λειτουργία, την υπογραφή εγγράφων με εξουσιοδότηση του Δημάρχου, και τη συνεργασία με τους προέδρους των συμβουλίων των δημοτικών ενοτήτων για την επίλυση προβλημάτων. 

Επιπλέον, σε νησιωτικές δημοτικές ενότητες, ο ορισμένος Αντιδήμαρχος είναι αρμόδιος για την υλοποίηση προγραμμάτων τοπικής ανάπτυξης, απασχόλησης και τουριστικής προβολής, την παρακολούθηση μελετών, έργων και προμηθειών, και κάθε άλλη αρμοδιότητα που μπορεί να του μεταβιβάσει ο Δήμαρχος. 

Ο Αντιδήμαρχος της νησιωτικής δημοτικής ενότητας καλείται υποχρεωτικά στις συνεδριάσεις του συμβουλίου της δημοτικής κοινότητας, διαφορετικά η συνεδρίαση είναι άκυρη.

Γιατί διστάζουν οι Δήμαρχοι; Το κρυφό παιχνίδι Εξουσίας…

Το ερώτημα ανακύπτει από την απροθυμία των δημάρχων να μεταβιβάσουν αρμοδιότητες στους Αντιδημάρχους, παρά τα αναμφισβήτητα οφέλη. Όντως, ελάχιστοι Δήμαρχοι έδειξαν διάθεση να εκχωρήσουν καθήκοντα στους Αντιδημάρχους. Ακόμα και τώρα που ο Υπουργός Εσωτερικών προσπαθεί να ρυθμίσει νομοθετικά το ζήτημα, η απροθυμία τους είναι ακόμα πιο εμφανής. 

Χαρακτηριστικά, ο ίδιος ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων και Δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας, εξέφρασε διαφωνία με ενδεχόμενη πρόνοια για υποχρεωτική πρόσκληση του Αντιδημάρχου σε συναντήσεις που αφορούν το διαμέρισμά του, υποστηρίζοντας ότι τέτοια πράξη αφαιρεί από τον Δήμαρχο τη διακριτική ευχέρεια να συναντάται μόνος του με δημότες.

Οι Δήμαρχοι, με την απροθυμία τους να μεταβιβάσουν αρμοδιότητες, δεν φοβούνται απλά την απώλεια «διακριτικής ευχέρειας». Φοβούνται να μοιραστούν την εξουσία και να απωλέσουν τον πλήρη έλεγχο, εις βάρος της αποτελεσματικότητας των τοπικών κοινωνιών και της τσέπης των πολιτών. Εξάλλου, κάθε πέντε χρόνια έχουμε εκλογές… και οι Αντιδήμαρχοι είναι εν δυνάμει ανθυποψήφιοί τους...

Απολαμβάνετε το περιεχόμενο μας? Εγγραφείτε στο newsletter μας!

Συμπερασματικά, η τρέχουσα κατάσταση, όπου οι Αντιδήμαρχοι αμείβονται χωρίς συγκεκριμένα καθήκοντα, επιβαρύνει τον φορολογούμενο και υπονομεύει την αποτελεσματικότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η μεταβίβαση αρμοδιοτήτων θα μπορούσε να ενισχύσει τη λειτουργία των δήμων, να αποφορτίσει τους Δημάρχους και να αξιολογήσει την αναγκαιότητα του θεσμού.

Στέλιος Οδυσσέως, Εκπαιδευτικός, Ενεργός Δημότης Λακατάμιας